e
11S
Jii
S» μη,
My RS j a ea , (6
L À
ΔῈ
Digitized by the Internet Archive in 2009 with funding from University of Toronto
https://archive.org/details/s1s20peraomniareO9platuoft
PLATONIS ME |
OPERA OMNIA. RECENSUIT ET COMMENTARIIS INSTRUXIT
G0DOFREDUS STALLBAUM.
PA 4 ——— ἢ 2 | 8.2 Ὁ VOL. IX. SECT. 1. T. cl | d i da qe Muir ἢ CONTINENS POLITICUM JT "nINOEM. na b SA E HET C: SONT D 6 10867 AESR t v GOTHAE SUMPTIBUS FRIDERICAE HENNINGS. MDCCCXLI,
Londini apud Black et Armstrong.
PLATONIS POLITICUS
ET
INCERTI AUCTORIS
"m 3 N O s.
RECENSUIT, PROLEGONMMENIS ET COnNHENTARIIS
ILLUSTRAVIT
60DOFHREDUS STALLBAUDL.
| GOTHAE SUMPTIBUS FRIDERICAE HENNIN GS, MDCCCXLI /àj:
Loudini apud Black et Armstrong.
τον ; ar
INNINGS &
PROLEGONIENA
AD
POLFEFICUY PLA'TONIS.
Plat. Opp. Vol. IX. Sect. I. 1
ay Gv
; EC
[!
d Es ro
: Wt * χ se^ enis EM C!
᾿
ἐν ) ?* D
Y cy ^
à "I X * i C 2E itai 94d une Me VLL er
IN
Pus WIL.
Qm
PROLEGOMENA | AD POIZI'ECU DN.
Ee Politico Platonis, hoc est eo libro, qui nondum ἃ quoquam ita illustratus est, ut vel mediocriter satisfactum desideriis hominum doctorum videri debeat, licebit hic exponere uberius et copiosius, quam id de aliis Pla- tonis operibus facere soliti sumus. Qua in re sic ver- sabimur, ut quae nuper in Diatribe de Politico Platonis Lipsiae, 1830. 8. seorsum edita commentati sumus, ea partim plenius exposita, partim. etiam in bre- vius contracta iteremus, pauca quaedam etiam emende- mus, quae fortasse paullo inconsideratius fuerint propo- sita, 'l'enebimus autem hunc in disputatione nostra or- . dinem, Primum exponemus universi dialogi summam, quo facilius intelligatur, quidnam illud sit, de quo dein- ceps explicari oporteat. Deinde exquiremus tempora, quibus librum scriptum esse verisimile sit. 'Tum doce- bimus, eius argumentum atque rationem in illa tempora optime congruere, adeoque copulationem ipsius cum Theaeteto, Sophista et Parmenide exinde posse decla-
- rari, Quibus expositis accedemus ad illustrandam dis-
serendi methodum in eo regnantem, et quaenam sinf eius caussae et rationes exponere studebimus. |. 'Tum tres operis partes principales argumenti habita ratione sin- gulas deinceps examinabimus, quaeremusque quidnam illud sit, quod de rebus civilibus atque viro scientia οἱ"
1*
“
4 PROLEGOMENA
vili praedito doceatur, Denique de universi operis arte singularumque partium convenientia dicemus additis etiam admonitionibus quibusdam de iis Platonis scriptis, quae cum Politico ita cohaerere videantur, ut eorum tanquam semina in illo inclusa esse iudicanda sint. Quibus omni- bus expositis futurum erit, opinor, ut de totius operis praestantia atque pretio rectius quam vulgo existimetur, liaque primum argumentum Dialogi exponemus, Quod quidem hoc est. Colloquentes inducuntur Socrates, Theodorus Cy- renaicus, hospes Eleaticus et Socrates adolescens. Hi omnes iam in 'Theaeteto et Sophista partes disserendi habuerunt praeter unum Socratem adolescentem, quan- quam hic pristinis sermonibus item interfuit, v. Theaet. p. 147. C. et Sophist. p. 218. B. Sed idem ille nunc in locum 'Pheaeteti ita succedit, ut condiscipuli, dis- putandi labore defatigati, partes suscipiat. Enimvero
Theaetetus sicuti cum Socrate insignem quandam vultus -
et ingenii similitudinem habere videbatur, ita iuvenis Socrates, pariter ingeniosus, eundem attingebat cogna- tione. nominis, Quamobrem sapiens ille Socrates ipse suadet, ut hospes Eleaticus iam hunc disputandi socium assumat. [pse vero rursus per totum fere sermonem tacitus auditor assidet neque se sermoni immiscet nisi singulari aliqua dicendi opportunitate oblata.
Initio colloquii Socrates Theodoro multas agit gra- tias, quod ipsi occasionem cognoscendi 'Theaeteti atque Hospitis dederit, 'lum ille: Triplicem vero gratiam mihi habebis, ubi viri civilis atque philosophi perfecerint ima- ginem. Cui Socrates perquam urbane: "lene vero, ho- minem mathematicis studiis deditum, ita peccare po- tuissé, ut hos plane aequiparaveris, quum tamen alter ab altero maximo distet intervallo! Fatetur "Theodorus errorem suum, siquidem philosophus utique virum civi- lem dignitate sua longissime superare existimandus sit. His vero ita dictis, precibus adeunt hospitem Eleaticum, ut inchoatum sermonem persequatur et ad exitum per- ducat. Quod ille ita ab se factum iri pollicetur, ut post Sophistam iam virum civilem *) indagandum explo-
*) Ita interdum brevitatis caussa dicere cum Sancto Augustino licebit virum rerum civilium gnarum et peritum, hominem civili prudentia ornatum. Novimus enim Latinos veteres non ita loquutos esse, At iidem tamen di-
4
AD POLITICUM. 5
randumque esse statuat. Aggreditur igitur rem prote- nus sic, ut eodem dividendi artificio utatur, quo usum ipsum in Sophista esse novimus, P. 207 — 258. C. Disputat autem hunc in modum.
Quicunque reipublicae gerendae peritus videri vult, is scientiam aliquam atque artem teneat prorsus necesse est, Ex quo sequitur, ut varia scientiae artisque genera exploranda sint, quo definiatur plene accurateque, quae- nam ars et scientia viro rerum civilium perito attribui debeat. Sunt vero duo summa genera omnis scientiae, quorum alterum versatur in rerum consideratione, quae actionis caret adiümento ; alterum continetur in agendo, ut perficiantur ea, quae intellecta atque cognita sunt. Igi- tur scientiam vel πρακχτιχήν vel γνωστιχήν esse rectis- simo iudicio statuemus, Iam vero ea ars ac scientia, qua hominibus sive in civitate sive in domo ac familia sua viventibus imperatur, si summam rei spectes, una
est atque eadem: nam rex pariter atque dominus et pa-
terfamilias non manibus aut pedibus, aut alia quapiam corporis parte, sed uno mentis consilio et intelligentia in imperando utuntur. Quamobrem iis γγωστιχή tri- buenda erit, Quae quidem dubitari non potest quin etiam viro civili sit propria. Is enim etsi non ipse imperat, tamen quoniam imperantibus consilio suo adest, civilis
artis peritus sit prorsus necesse est. v ars civilis pro
parte haberi debet τῆς γνωστιχῆς. P P. 258 C, — 259. D.
Atque hanc ipsam ob causam iam rursus videndum erit de eius. artis divisione, quae in cognoscendo versatur, Est autem illa rursus duplex: nam aut verum diiudicat tantum et agnoscit, estque tota χριτιχή; aut imperat si-
"mul et quid singulis hac aut illa in re faciendum sit,
indicat, ideoque ἐπιταχτιχή appellari potest. Posterio- rem partem apparet viro civili attribui oportere, Quaimn-. obrem ea ipsa iam bifariam nobis dividenda est. P. 259. D. — 260, C. — Apparet autem eos omnes, qui im-
- -
xerunt similiter scientia civilis, ratio civilis, h. e. rerum civilium. Dandum igitur in his aliquid est brevitati, quae et ipsa est perspicuitatis adiutrix. Volumus ergo vi- rum civilem intelligi eum, qui vel in rebus, civilibus tractan- dis versatur, vel rei publicae administrandae peritiam tenet aut tenere putatur. Graecum πολιτικός eo quidem sensu, quo dixit Plato, vix poteris nomine Latino plene accura- teque exprimere.
6 PROLEGOMENA
perant, awt sua auctoritate ita facere, aut ab aliis man- data imperare, quod postremum a praeconibus aliisque id genus hominibus fieri solet. Igitur ἐπιτακτιχή est vel αὐτεπιταχτιχή, vel ea ars, quae aliorum voluntatem aliis indicat. P. 260. C, — 261. A. — lam vero pro- pria qui imperant auctoritate, ii imperium aut in ani- mantia exercent, aut rebus inanimatis quid fieri velint praescribunt , veluti fabri lignarii aliique opifices. fegia autem scientia quoniam inter animantia potestatem suam exercet, rursus videndum erit, quomodo ἡ αὐτεπιτα- χτιχή. quae ad animalia pertinet, dispertienda sit, P. 261. A — D. — Discerni igitur possunt duo animalium ge- nera, bruta atque hoinínes, lane tamen divisionem re- prehendit hospes EKleaticus. Quippe censet ille, isto quidem modo unam aliquam partem a toto divelli, non generis formam commemorari, Etenim ubi formae ge- neris enumerentur, ibi versandum esse sic, ut nihil omit- tatur, quod inter summum genus atque eius formam aliquam in medio situm sit. Differre enim partem a forma ac specie generis sic, ut quaelibet species quum pro parte totius habenda sit, tamen non item quaelibet pars alicuius rei species atque forma generis esse putari debeat *). Quodsi igitur aliquis animalia dividat in be- stias et homines, eum non minus peccare, quàm si ho- mines omnes jn Graecos et barbaros dispertiatur; licere enim similiter universum genus humanum in barbaros et Phryges vel Lydos dispescere, aut animalia omnia divi- dere in grues et reliqua. P, 261. D. — 263. E. — Caveamus igitur, inquit, ne, quo citius ad artem civilem perveniamus, divisionem nostram praecipitemus. Age vero, rursus ab initio conemur communem animalium pastionem distribuere. Sunt igitur animalia, quae com- muniter pascuntur, vel aquatilia, veluti pisces, qui in Nilo et lacubus regiis mausuefiunt, vel terrestria , ut anseres et grues 'lhessalici. Viaque communis pastionis scientia tanquam partes sibi subiectas habet τὸ ὑγρο- τροφικόν et τὸ ξηροτροςικόν, ἴαπι vero regium mu- pus pertinere manifestum est ad pastionem. animalium in sjeco viventium. — Hanc igitur rursus dividamus in pastio- nem volatilium et pedestrium animalium, X Posteriorem
*) De hoc ipso artis dialecticae loco subtilius in Philebo expli- eatur p. 11. A sqq.
WU
AD POLITICUM. . 1
quum ars civilis attineat, oportet bifariam divisam poni, Αἱ vero ad quam partem nostra tendit oratio, eam vero aut breviore via et quasi compendiaria licet distribuere, aut dispertiri sic, ut omnes ac singulas formas ac spe- cies in medio sitas accuratius investigemus ac diligentius persequamur, Age igitur, utramque viam ordine dein- ceps experiamur. Et primum quidem tentemus longio- rem; tum breviorem videamus, P. 203, E — 265, B. — Pedestria igitur animalia, quotquot gregalia et cicura habentur, aut cornua habent nulla aut corrmigera sunt. Ac regem quidem nostrum apparet gregem pascere cor- nibus mutilum et carentem. Haec ipsa vero animalia aut promiscuum habent ortum aut proprium atque suum. Posteriori generi quum rex et vir civili prudentia orna- tus prospiciat, iam rursus illud bifariam est discriminan- dum. JDividi autem rectissime poterit in quadrupes at- que bipes, Ex quibus quum posterius regi ac viro ci- vili subiectum sit, si idem bifariam dispescatur, profecto plane ridiculum quiddam eveniet, siquidem. generi hu- mano jam apparet iunctum et consociatum fore genus avium, quod est omnium velocissimum et expedicissimum, quum tamen postremo in hac nostra divisione in medium prodierit, et bellissimos scilicet ac generosissimos regem hominum socios atque comites esse habiturum. At ni- mirum hic illud est recordandum, de quo in quaestione
de Sophista instituta diximus, non id esse curandum in
eiusmodi disputatione, quale quidque sit, quod exquira- tur, sed illud unice spectari oportere, ut£ verum investi- getur. P. 265. B — 268. D. — Sed ingrediamur nunc etiam viam breviorem ad regis definitionem perducentem. Poteramus igitur genus terrestre statim dividere in bi- pedes et quadrupedes. Et quum animadvertissemus hu- manum genus idem esse sortitum, quod genus volati- linm, licebat bipedum gregem dissecare in nudum et pinnatum. Hoc autem facto, declarata hominum. pascen- dorum arte, proferre poteramus virum civili prudentia insignem ac regium eique committere tandem civitatis habenas. P. 266. D — E. —
Ex his omnibus nunc facile intelligetur, artem oivi- lem sive regiam esse eam, quae homines una degentes alat atque pascat.
At enim vero magnopere hic verendum est, ne viri civili prudentia ornati atque regis munus non satis accu-
8 "^. PROLEGOMENA
rate exploratum habeamus, Prodibunt enim alii plurimi; qui eandem illam laudeí, quam huic uni attribuimus, item affectent, veluti agricolae, pistores, medici, alii, qui similiter atque ille arte hominum alendorum occupati sunt, lmperfecta igitur nostra viri civilis atque regis descriptio est: quae quo fiat pleuior accuratiorque, ita ut virum regium exhibeat purum atque solum et a cete- ris omnibus segregatum, rursus ab initio aliam nos viam ingredi oportet. Adhibeamus igitur ad rem praesen- tem fabulam quandam, qua enarrata rursus, ut antea, partem parti adimamus, usque dum ad id perventum fue- rit, de quo quaeritur, P, 266. E — 208, E.
Quum igitur alia multa prodita sint antiquitus ad posteritatis memoriam, quae mira videantur, tum memo- rabile inprimis est prodigium illud, quod propter Atrei et 'lThyestis immanitatem a diis editum est, siquidem tune solis reliquorumque siderum cursus repente inflexus οἱ mufatus esse narratur. Non minus mirum est illud, quod de temporibus Saturni perhibetur, homines tum non ex se fuisse procreatos, sed ex terra ortos. Nimirum haec aliaque multa, quae in fabulis obscurius narrantur, explicationem .habent suam ex uno eodemque rerum statu, qui priscis aliquando fuit temporibus: quem quum nemodum descripserit, ego iam ita describere cona- bor, ut tota rei expositio ad regem informandum accom- modate fiat. |
Itaque hoc universum, quod in orbem rotatur, modo Deus ipse ducit et circumagit, modo dimittit liberum. Et hoc quidem ita fit, ubi certi quidam temporis Deo destinati circuitus expleti sunt. "lum vero universum sua sponte rursus in contrariam movetur partem: acce- pit enim a mundi auctore animum atque mentem, ut sponte sua agere ac se movere queat, Quod autem uni- versum, ubi Deus ipsum gubernare desiit, in. contrariam partem volvitur, eius rei caussa haec est. Solis rebus divi- nis convenit, ut semper uno eodemque sese modo habeant ; contrária corporum ratio est, lam quod coelum et mun- dum solemus appellare, id multa quidem praeclara ab auctore suo accepit, sed accepit item corpus. Ex quo consequens est, ut mutationis vicissitudine liberum esse non possit, Movetur tamen quantum fieri potest sic, ut: quam minimam ab eius, quod idem manet, motione ha- beat declinationem. . Nactum enim est circuitum, ut in
inane iSo. Matan. ,
AD POLITICUM. 9
orbem circumferatur. Verumtamen quum semper se cireumagere et movere nihil possit praeter illud unum, quod omnis motus est caussa et principium , idque sem- per eodem modo agitet; sponte consequitur mundum nec semper semetipsum cireumagere, nec perpetuo a Deo cieri, nec a duobus diis inter se discordantibus cir- cumverti; sed, ut antea dictum est, modo ab una aliqua caussa divina duci, vitam et immortalitatem ei tribuente, modo, ubi sibi fuerit permissus, per se ipsum profi- cisci, opportuno tempore dimissum talem, ut multas pos- sit conficere conversiones retrogradus. Mutatio autem illa, qua universum modo ea, qua nunc volvitur, ratione movetur, modo in contrariam circumagitur partem, exi- stimari debet omnium, quae in coelo eveniunt, conver- sionum longe maxima esse. JGCuiusmodi mutationes mi- randum non est quod etiam animantium naturam com- movent vehementissime, Itaque tum et alia animantia et vero etiam homines maximam partem absumuntur pe- nitusque intereunt. Et hominibus quidem, quo conversio initium capit ei, quae nunc est, contraria, quum multa alia nova et admirabilia accidunt, tum maxime mirum hoc evenit, quod ex ipsius universi conversione sponte eo tempore consequitur. Etenim ubi tempus illud con- trariae rotationis advenit, ibi vero primum quidem cu- iusque aetas consistebat desinebatque procedere ulterius;
"deinde veluti inverso cursu ad iunius et tenerius rever-
tebatur, ita ut cani senum capilli rursus nigrescerent; lanugo in iis, qui iam ad pubertatem pervenissent, denuo evanesceret et genas relinqueret levigatas; puberum cor- pora in dies decrescerent et in puerorum recerms nato- rum redirent naturam; marcescentia porro corpora omnino evanescerent; denique. corpora occisorum quoque paucis diebus exstinguerentur. lam vero si quaeris, qualis tum temporis fuerit animantium generatio, responsio promta et parata est. Liquet enim mutuam in rerum natura, quae illo tempore fuit, animantium generationem omnino fuisse nullam, sed, quod in fabulis narrant, viguisse ali- quando genus fterrigenarum, id illud ipsum fuit, quod eo tempore rursus e terra provenit. Nimirum qui fini prioris illius circuitus fuerunt propinqui et initio huius nostrae periodi nati, ii harum rerum nuntii nobis exsti- terunt, ut multi immerito eorum. narrationibus omnem derogeni; fidem. P. 268. E — 271. C. — lam vero quaeritur, num vita, quam regnante Saturno fuisse fe-
10 PROLEGOMENA
runt, in illas conversiones, an in has posteriores incide- rit Nam astrorum solisque mutatio non est dubium quin in utrisque evenerit. De his igitur sic existimandum est. Pertinent utique quae de Sabini regno perhibentur, ad eam mundi aetatem, qua coelum contrario atque nunc motu agitabatur. Nam quod omnia dicuntur sponte ex terra progerminasse, convenit hoc certe in superiorem temporum periodum, in hanc nostram aetatem non con- venit. Erat autem tunc mundi regnum fere huiuscemodi. Primo Deus ipse universum moderabatur ac regebat mundi circuitum. Sed quemadmodum nunc singulis locis singuli dii assignati et praefecti sunt, ita tunc omnes mundi partes singulis diis tanquam moderatoribus erant demandatae *). Atque etiam singula animalium genera , et greges a geniis tanquam pastoribus divinis regebantur,
idque sic, ut neque ullum eorum ferum esset, neque al- terum ab altero absumeretur, neque bellum aut seditio usquam flagraret, nec. denique quidquam deesset, quod ,ad quam maximam felicitatem atque beatitatem valeret. Quod vero de victu hominum ultro. tunc sucerescente narratur, eius rei haec est ratio. Ipse Deus homines pascebat tanquam.unicus eorum praeses et custos, quem- admodum nunc homines, item divinior animans, alia ani- mantium genera eaque viliora pascere solent. Cuius cura quum homines fruerentur, neque civitates condebant ne- que habebant uxores ac liberos; omnes enim ex terra proveniebant, ita quidem, ut nihil quidquam rerum prae- teritarum. reminiscerentur; nec vero proprias habebant possessiones, quum minime opus esset agrorum horto- rumque cultura, sed omnia sponte ex terra nascerentur. Accedebat mitissima: coeli temperies, quae nihil affere- bat molestiae; unde non modo nudi nec stragulis uten- tes pascebantur, sed etiam gramine largiter ex terra pro- pullulante pro cubilibus utebantur. Atque ex his facile diiudicari poterit, utra mundi aetas beatior iudica"da sit, Saturnia, au praesens, quae love regnante perdu- rare existimatur. Nam si alumni Saturni, quum iis tan- tum otii ac tranquillitatis suppeteret ac tanta vitae feli- citas obtigisset, non solum cum hominibus, verum etiam cum ceteris animantibus sermones iustituerunt, atque in
ἢ Conf. de his Comment. De dor mpnotogis Graecorum in Allgem. Schulzeit. 1833. P. 2. n. 1 sqq. inprimis n. 3, p. 20,
AD POLITICUM. . 11
ea re id maxime egerunt, ut omnia ad philosophiam. re- ferrent et cuiusque naturae vim rationemque cognosce- rent; facile. apparet, quantopere illi vitae beatitate his nostris hominibus antecelluerintí. Sed mittamus hoc: ne- que enim certo constat, num homines illius aetatis huic scientiae et philosophiae studio dediti fuerint. P. 231. C. — 212, D.
Quum igitur horum omnium tempus esset exactum atque fato destinatum id, ut tandem rerum commutatio fieret, quumque genus terrenum iam omne esset con- sumtum, quippe quum unaquaeque anima toties vitae semina dedisset, quoties ei esset mandatum; totius rerum universitatis gubernator, misso gubernaculi clavo, in suam discessit speculam; mundum vero rursus convertit neces- sitas et innata ipsi cupido. Nam etiam ceteri dii, sin- gulis locis aut animalibus praefecti, quum quod fieret cognovissent, protenus stationes suas deseruerant. Mun- dus vero quum retro volvi inciperet, vehementer quassa- tus inter omnes animantes rursus ingentem stragem edi- dit, usque dum paulatim tranquillius incedens et ad con- suetum cursum revertens denuo aequabiliter progredere- tur. Enimvero et patris aedificatorisque sui memiuerat praecepta, et satis per se ipsum pollebat, ut per ali- quod tempus rectum cursum teneret. Sed quum initio munus suum recte diligenterque exsecutus esset, tamen - postremo defecit viribus. Cuius rei caussa posita fuit in elemento corporeo, unde erat compositus, | Corporum enim natura jam principio fuerat turbulenta et inordinata, ut ne nunc quidem pristino vitio non laboraret. lam quo minus mundus meminit divinae institutionis, quoque ma- lor in ipso ingruit illius oblivio: tanto vehementius pro- rumpit innatae ipsi vis materiae, ac tanta denique inva- lescit perturbatio, ut summum ipsi immineat interitus periculum. Sed eo ipso tempore summus Deus ei rur- sus praesentissimo suo adest auxilio. Denuo enim gu- bernaculis arreptis morbosas eius dissolutasque partes reficit totumque reddit immortalem et senii expertem. lta igitur mundo converso aetas olim pervenit ad eam generationis viam, quae nunc dominatur, sed rursus tune nova vidit monstra et superioribus contraria, Nam quae prae parvitate sua paene exoleverant animantia, ea re- pente rursus in maius excreverunt; quae vero e terra recens orta erant corpora senilia, ea morientia redierunt in terram, et similiter etiam cetera mutata sunt pro to-
12 PROLEGOMENA
tius rerum universitatis statu et condicione. Alia igi- tur nunc etiam generationis et procreationis et nutritio- nis ratio exstitit, Neque enim iam poterant animalia in ierra per alias res concrescentes enasci; sed quemad- modum toti mundo mandatum erat, ut ipse pro viribus cursum suum flecteret et moderaretur, ita etiam singu- lis eius partibus id est permissum, ut quantum possent gignerent omuia, procrearent, nutrirent. P. 272. D. — 2314. A.
Atque hic tandem pervenimus ad id, cuius caussa tota haec oratio suscepta est. Nam quum de reliquis amimantibus copiose exponere liceat, cur quaeque et qui- bus de caussis mutatae fuerint, tum de homine id bre- vius licebit significare. Quum enim homines singulari deorum procuratione destituti essent, mox ita evenit, ut a saevis bestiis misere infestarentur crudeliterque dila- cerarentur. Etenim primis illis temporibus premebantur rerum artiumque omnuium inopia, propterea quod finita vita priori, qua ipsis omnia ultro succrescebant, res ad vitam degendam atque sustentandam necessarias sibi comparare non didicerant. Quocirca eorum indigentiam ipsi dii levare et avertere decreverunt. Nam ignem iis attulit Prometheus, artes a Vulcano et Minerva accepe- . runt, denique semina atque plantas ab aliis nacti sunt. Minc inventa sunt denique quae ad vitam instruendam ornandamque valuerunt *): nam deorum quidem procu- ratio hominibus deerat, ideoque ipsos oportebat vitam moderari suam eiusque rationibus prospicere, quemad- modum id etiam universus mundus facere debuit: cuius imitantes exemplum in aeternum modo hac modo illa ratione vivimus et nascimur. P. 274, A — E.
Et haec quidem est illa quam narrare constitue- ram fabula. Sequitur nunc, ut diiudicandum sit, quantum in viri regii et civilis indole ac natura informanda a vero aberraverimus, | Ac primum quidem manifesto errore quaerentes de rege et viro rerum civilium perito, qualis nunc sit, pastorem illius aetatis in medium attulimus, quae luic nostrae omnino fuit contraria. lta enim fa-
*) €um postrema huius fabulae parte, qua de hominum inopia. deque deorum auxilio, quod iis contigerit, exponitur, contu- lisse iuvabit quae simili figmento narrat Protagoras in co- gnomine dialogo p. 320. C — 322. D.
ORE
AE
AD POLITICUM. 13
^
ctum est, ut in locum viri mortalis deum aliquem sub- stituerimus. Praeterea nec: satis dilucide exposuimus, quatenus eum posuerimus esse uuiversae civitatis guber- natorem. Quanquam hoc quidem levius, Apparet vero primum nobis definiendum esse optimam civitatis admini- strationem, ac tum demum ad informandam viri civilis imaginem accedendum. Propterea etiam intertexuimus fabulam illam, ut non solum appareret de gregali pa- stione omnes cum eo contendere, de quo nune cquaeri- mus, verum etiam ipsum accuratius cognosceremus et ab aliis discerneremus. Arbitror vero equidem divinum pastorem revera maius quiddam esse, quam ut cum rege comparari possit, viros autem civiles, quales nos habe- mus, rectius numero eorum accenseri, qui imperio alio- rum subiecti sunt, atque his esse similiores. Verum hoe uteunque se habet, illi certe indagandi exploraidi- que sunt. Πὰς igitur redeamus, unde supra deflexit oratio. P. 214. E — 219. C.
Videamus autem ante omnia de erroribus in supe- riore disputatione admissis. Ac primum quidem mnonni- hil peccatum est in divisione τῆς αὐτεπιταχτιχῆς, quan- doquidem, quum ei τὴν ἀγελαιοτροφικήν subiectam pu- taremus, omniuo nullam duximus viri civilis rationem. Nam gregis pascendi negotium aliis quidem custodibus
recte attribuitur, viro civili attribui non potest. Hic
enim non pascit gregem, sed potius curat. Itaque de- ligendum fuit nomen ambitus latioris, quod et in virum πολιτικόν, et in ceteros, qui pascunt, conveniret, veluti ἀγελαιοχομική aut ϑεραπευτιχή. Deinde vitium inerat in extrema divisionis parte, Nam post bipedis gregis alendi artem non debuit continuo ars civilis ac regalis commemorari, quasi re iam penitus absoluta. Nam pri- mum ita emendandum fuit nomen eo modo, uf potius ad curam quam ad pastionem significandam pertineret ; deinde etiam illud attendi debuit, num quae aliae adhuc
partes divisionis superessent, id quod temere negleximus. P. 275. € — 211. D.
Iam si quaeris, quo pacto nobis nondum satis de rege et viro civili expositum sit, res videtur exemplis declaranda et illustranda esse, siquidem in rebus minu- tioribus et facilioribus citius perspicere licet, quomodo in quaestionibus gravioribus versandum sit. P. 277. D — 219. A.
14 PROLEGOMENA
Sumamus igitur exempli loco artem textoriam, et quidem illam eius partem, quae in lana texenda versa- tur, repetamusque a summo genere,
Omnium eorum, quae vel fabricamur vel acquirimus, duplex est finis, aut ut ope eorum aliquid efficiamus, aut ut ne quid patiamur. Ea quae prohibent, quominus quid patiamur, sunt vel remedia sive ἀλεξιφάρμακα, vel propugnacula s. προβλήματα. Horum rursus duplex ge- nus est, armaturae, ὁπλίσματα;ς et sepimenta, φράγματα. | Sepimenta aut velamenta sunt aut praesidia ad defen- dendam vim frigoris et caloris. Ex his rursus alia sunt στεγάσματα 5. operimenta, alia σχεπάσματα, h. e, te- gumenta, Ad tegumenta pertinent et stragula et vesti- menta. Vestimentorum alia sunt ex toto secta, compo- Sita alia. Ex compositis discerni possunt ea, quae per- forata sunt, et illa, quae sine perforatione sunt confecta. Eorum, quae non sunt perforata, alia e nervis planta- rum, alía e pilis constant. Horum rursus duplex genus est, quandoquidem alia aquae et terrae ope conglutinan- tur, alia per se sola colligantur. Et his quidem ami- ctus nomen tribuimus, artem vero, qua conficiuntur, nominare placet vestiariam, s, ἱματουργικήν. Dicere li- cebit etiam textoriam 5, ὑφαντιχήν, ut quae in vestium confectione primas teneat. Verum enim vero etsi eam iam a multis cognatis artibus segregavimus, tamen nondum distinximus a vicinis operae sociis, ut sane imperfecta sit rei expositio. Enimvero qui ab initio vestium con- fectionem aggreditur, is certe non contexere, sed con- írarium quiddam facere existimandus est, hoc est carmi- nare, carpere, tracti divellere. Neque etiam staminis et subteminis confectionem recte appellabimus textoriam. Negleximus item artem fullonum etsartorum, quae quum et ipsa ad vestiariam pertineat, tamen non est ipsa tex- toria. Ita igitur apparet, ut ars laneorum vestimentorum conficiendorum plene aécurateque definiatur, im dividendo subtilius etiam esse versandum. P. 219. A — 281. D.
Experiamur ergo hanc partitionem. In omnibus, quae peraguntur, duae artes sunt distiuguendae, altera confectionis adiutrix s. ξυναίτιος, altera eiusdem effe- ctrix, h. e. αἰτία. Et eas quidem artes, quae fusos et radios fabricantur et quae pertinent ad alia instrumenta textoria, adiutrices dicamus; quae vero ipsam texturam perfieiunt atque curant, eas appellare placet effectrices.
AD POLITICUM. 15
In posteriorum .numero babentur lavandi (πλυντική) et sarciendi artes aliaeque, quarum partem huc pertinentem κοσμητιχήν communi nomiue artis fulloniae comprehen- damus, ]lam etiam carminandi et nendi artes omnesque eae, quae in conficiendis vestimentis. versantur, unam efficiunt ταλασιουργιχήν, sive lanae tractandae artem. Huius ipsius vero rursus partes sunt duae, altera ξυγχρυ- τιχή; quae in coagmentando posita est, altera Duopi- τική, quae secernit ac dirimit coniuncta. Ad διακριτι- χήν igitur pertinent ars carminandi, subteminis faciendi, denique aliae omues, quae coniuncta digerunt ac secer- nunt; ad ξυγχριτιχήν autem referuntur quaecunque con- sociant et connectunt vestimentorum elementa. lam vero si artem textoriam invenire voluerimus, necesse erit bi- fariam dividamus ro ξυγκχριτιχὸν xa ταλασιουργικόν, Discerni vero in eo potest τὸ στρεπτιχόν, quo fila tor- quentur, et τὸ ξυμπλεχτικόν, quo connectuntur. Illud complectitur staminis pariter atque subteminis confectio- nem. Quamobrem dispesci potest in στημονονητικῆν, quae subtemen e filis contortioribus conficit, et zpozo- νητιχήν, cuius munus hoc est, ut. fila mólliora et la- xiora stamini implicentur. Est "igitur ars lanae texendae non alia, quam quae ex filis laneis per stamen atque subtemen efficit texturam, P. 281. D — 283. A.
His ita expositis hospes Eleaticus orationis longitu-
dinem ita excusat, ut veluti in transcursu quid omnino
de sermonum brevitate ac longitudine existimandum sit et ad quam normam atque legem ea sit exigenda, expo- nere conetur. Censet autem metiendi artem in iudicanda
. longitudine ac brevitate omnino dupliciter posse versari,
prouti vel magnitudinem et brevitatem inter ipsas con- tendat, vel ad τὸ μέτριον et ipsam rei, de qua agitur, naturam respiciat, hoc est aut relative aut absolute quamvis magnitudinem consideret. Et posteriorem quidem ratio- nem ibi locum habere arbitratur, ubi de modo in arte quapiam servando quaeratur. Artibus enim propositum esse hoc, ut in agendo omne id caveatur, quod parum nimiumve sit, quo uno fieri, ut bona et pulcra omnia per eas efficiantur. Itaque ipsam metiendi artem ait bifariam dividi posse, siquidem vel eas artes complecta- tur, quae idumeros, longitudines, altitudines, celeritates ex contrariis metiantur ac diiudicent; vel ad eas attineat, quae id, quod magnum et parvum, nimium aut parum sit, ex cuiusque rei in se spectatae natura atque modo,
10 PROLEGOMENA
ex decoro, ex opportuno, ex necessario, denique ex iis, quae media sint inter extrema, definire soleant, P.9283. A. — 285. C.
ITis addit porro Eleates nonnulla, quae ad disputa- tionem de viro civili institutam pertinent, Etenim unam- quamque disputationem censet ex eo maxime iudicari oportere, quod ipsi propositum sit. Itaque, si in ea id agatur, ut audientes vel legentes ad dialecticam faculta- tem instituantur et exerceantur, non illud videndum esse ait, utrum longior sit an brevior, sed illud unice quaeri opportere, num quod ipsi fuerit propositum, plane sit assequuta, P. 285. C. — 287. B.
Harum rerum expositione tandem absoluta reditur ad quaestionem de viro civili, ita quidem, ut exemplum disputationis de arte textoria antea institutae ad rem praesentem accommodetur, — Quamobrem Eleates sic disputare pergit. |
Quemadmodum multas artes reperiri vidimus, quae etsi textoriam adiuvant, tamen non ad ipsam illam per- tinent; ita etiam plurimae artes sunt, quae valent ad rempublicam eique opitulantur, nec tamen pro partibus ipsius artis civilis haberi possunt. Sunt igitur quaedam artis civilis adiutrices, non item effectrices. Quorsum pertinent artes fere hae: primum quibus varia conficiun- tur instrumenta, deinde quibus omnis generis vasa et supellectilia elaborantur; tum quibus construuntur vehi- cula, quibus in itineribus vel maritimis vel terrestribus utimur; porro quarum ope tegumenta cuiuscunque gene- ris ideoque etiam vestimenta comparantur; quintum quae cirea artis opera atque ludicra versantur; sextum quae rudem corporum materiam, veluti aurum, argentum, alia, tractant; septimum denique quibus victus comparatur. Ita igitur quae artes pertinent ad rudis materiae tracta- tionem, ad instrumenta, ad vasa, ad vehicula, ad tegu- menía, ad artis opera, v Venue denique, eas iam rite ab arte civili distinximus 80 segregavimus, l'ractationem autem mansuetorum animalium, si a servis discesserimus, complectitur ἡ ἀγελαιοτροφικὴγ quae et ipsa ab arte €ivili segreganda est, Reliquum igitur est servorum et ministrorum genus, inter quos fore suspicari licet, qui ad artis civilis laudem utique aspirent. Nam etsi venales illi servi, itemque ii, qui sese ultro eorum operae ad- dixerunt, agricolae, opifices, mercatores, mercenarii,
AD POLITICUM. ad
omnino regiae artis partem sibi vindicant nullam, tamen in medium prodeunt ministri alii, ea arrogantia inflati ac tumentes, ut reipublicae moderari videri velint. Quor- sum referendi sunt praecones et scribae, publici, praeci- pue autem vates, qui vulgo deorum interpretes habentur, atque sacerdotum gens, quae in Aegypto adeo eum nacta honorem est, ut nullus rex a sacerdotio seorsum impe- rare queat, ac si forte ex alio ordine oriundus regnum per vim occupaverit, postea in hoc genus recipi neces- sario debeat. Ad hos accedit varia ista et vere admira- bilis natio eorum, qui partes maximorum inter sophistas praestigiatorum agunt, hoc est ii, qui semet ipsos civi- tatis administrandae regendaeque peritos profitentur, quos sane perquam difficile est a viris vere regiis civili pru- dentia instructis discernere, Hunc igitur inanem prae- stigiatorum chorum potissimum ab illis seiungere ac se- parare debebimus, siquidem perspicue voluerimus intel- ligere id, de quo quaeritur, P. 287, B, — 291. C,
Distingüuntur igitur tria civitatum genera, unius do- minatio, s. monarchia, imperium paucorum, s. aristocra- iia, et democratia. Quae rursus dividi possunt in suas quasdam partes, Nam monarchia, ubi secundum leges et civibus volentibus exercetur ab eo, penes quem est civitatis imperium, regnum dicitur; sin pro arbitrio et invitis civibus habetur, tyrannis est: imperium porro | paucorum sia divitibus obtinetur, aristocratia; sin a pau- peribus occupatur, oligarchia vocatur; democratia denique .sive volentibus civibus sive invitis, ac sive arbitrio sive ex legibus, locum habet, idem Semper nomen retinet, Sed vera reipublicae forma neutiquam ex eo diiudicanda . esí, num unus an plures, pauperes an divites violenter aut secundum leges regnum exerceant, [mo ea, quae vera est reipublicae ratio, ex una scientia pendet, sicuti antea recte videmur iudicavisse. Itaque ea una vera ger- .manaque civitas est, cui aliquis iusta praeditus scientia praeest. Hanc vero scieutiam sibi comparare res est 7 una omnium difficillima: nam inter multa millia hominum
vix singuli reperiuntur qui illam teneant, sicuti inter mille homines vix unus alterve est, qui lusum calculorum Pplane cognitum habeat. Jam vero cui reipublicae prae- | est is, qui hac scientia sit ornatus et instructus, ea sine - dubio omnium optima haberi debet, sive secundum leges -sive sine legibus administratur, ac sive volentibus gus Plat. Opp. Vol. IX. Sect. 1. 2
4
18 PROLEGOMENA
bernatur civibus sive invitis: nam quaecunque rex sa- piens suscepturus sit, sive aliquos eiiciat in exilium, sive alios supplicio afficiat, sive peregrinos donet civi- tate, ea omnia civitati universae conducant necesse esi, quoniam a sapientibus proficiscuntur consiliis; Quod au- 'tem talem sapientem statuimus vel sine legibus optime regnaturum, id minime debet videri ineptum esse aut absurdum. Nam multo est praestabilius virum pruden- tem regnare quam legem. Quippe humana omnia fluxa sunt, inconstantia, perpetuae obnoxia mutafioni. Quam- obrem nullo modo-fieri potest, ut leges ferantur omni- bus hominibus ac temporibus aptae et idoneae; nec ullus legum auctor novisse potest, quid expediat singulis, qui illud tantum respicere soleat, quod plurimis profuturum videatur, eaque ipsa re saepenumero singulis adeo noceat. Quamobrem legum perpetuae mutationes fiant necesse est atque saepissime etiam in singulis casibus ab earum ductoritate iniuste recedi oportet. Verum enim vero ex eo ipso, quod difficile est publice constituere, quid sin- gulis conducat, quidque iis iustum sit aut rebus consen- taneum, sponte consequitur, universalem quandam legem pro norma atque regula habendam esse, ad quam rerum publicaru m gubernatio dirigenda sit, quemadmodum vulgo in singulis artibus communia quaedam praecepta reperi- untur, ex quibus earum fit exercitatio. Quam quidem legem communem profecto unus tenetille sapiens, quem civitati praefectum volumus. Ex quo quid porro conse- . quatur, apertum erit omnibus. Nam sicuti minime in- justum aut durum est, si medicus aegrotum aliquem ipsi parum morigerum per vim adigat ad facienda. ea, quae ipsius valetudini expediant: ita nec durum existimare li- cebit, si is, qui vera arte rempublicam gubernandi prae- ditus est, cives sapienti consilio nec legum iussu ad ea cogat, quae ad communem salutem valeant, in eaque re &nec vi abstineat. Quippe talis sapiens id unice specta- bit, ut omnia fiant iustius ac melius, quam si ex mutis legum institutorumque praeceptis peragantur. Quemad- modum igitur gubernator quidquid navi et nautis condu- cit observans neque leges ponens, sed arte tanquam lege utens, nautas a periculis tutos et incolumes praestat, item optima iudicanda est civilis. administratio eorum, qui sic imperant, ut artis vim legibus potiorem adhi- beant. Optimum | est igitur non leges vigere, sed virum dliquem regia mente praeditum gubernacula tenere rei-
AD POLITICUM. 19
publicae, qui sit civitatis tanquam νόμος ἔμψυχος, h, e. lex non mortua, sed viva. P. 291. C. — 2931. B.
Nunquam vero futurum est, ut maior hominum mul- titudo, qualescuuque.illi sint, hanc talem scientiam adi- piscatur et civitatem sapienter admiuistret. Imo paucis- simorum, et vero unius tantum est recta illius guberna- tio. Quae autem vulgo habentur reipublicae, eae nihil sunt aliud nisi optimae illius atque perfectissimae imita- tiones, modo propius ad eam accedentes, modo inde lon- gius recedentes. Usurpare vero illae coguntur, ut se- met ipsas conservent, optimae civitatis instituta, atque id curare, quod modo laudavimus, etsi non sit optimum, nimirum ut civium nemo quicquam praeter leges facere audeat; sin autem quis fecerit, is supplicio ac morte multetur. Haec enim ratio secundum priorem illam, quam antea descripsimus, utique pro optima et pulcerri- ma habenda, P. 297. B — E.
Age vero, explicemus iam dilucidius, qua ratione exsistat illud ipsum, quod secundum diximus, Enim- vero non capiunt hominum vulgarium animi verae illius regiae artis magnitudinem et praestantiam, unde eius interitus similiter acceleratur, atque aliis quoque artibus futurum esset, si populus earum rudis et ignarus, adem- ta iis, qui illarum perii sunt, omni praecipiendi pote- state, leges dare ac sancire vellet, ad quas singuláe es- sent exercendae.. Nam ita patet propter legem vetantem nihil amplius ad artium amplificationem et perfectionem inventum iri, ac vitam, iam nune satis molestam illam, exstituram esse plane intolerabilem. P. 297. E, — 299, E.
Iam vero hoc quum per se malum sit, tamen maius eliam malüm existet, si qui publice custodiendis legibus praefectus est, is neglecta earum auctoritate vel lucri alicuius vel gratiae privatae caussa vim earum infringere conatur. Nam qui leges impugnat multo usu confirma- ias, de quibus prudentes aliqui viri scite deliberarunt, quasque iidem populo suaserunt et commendarunt, is omnem omnino evertet agendi rationem, adeoque civi- tati plus damni iuferet quam ipsae praescriptiones, Quocirca iis, qui de unaquaque re leges sciscendas esse arbitrantur, etiam hoc. diligenter agendum est, ut con- irà eas neque unum aliquem neque multitudiuem quid . quam moliri concessum sit. lam vero quae isto modo a viris prudentibus publice perseripía sunt et legibus san-
9 *
!
20 : PROLEGOMENA
cila, ea non alium habent fontem nisi verae artis civilis imitationem. "Verum autem germanumque politicum an- tea censebamus multa esse instituturum facturumque suo ipsius arbitratu, non consulta scriptarum legum voluntate, siquidem ipsi ita expedire videatur. Quod idem institu- tum imitari possunt etiam ii, qui in sua civitate scriptis legibus utuntur, modo de earum emendatione viri pru- dentes conferant consilia, Sin imperiti hoc emendandi negotium suscipiant, imitabuntur illi quidem rectam ra- tionem, sed imitabuntur pessime, hoc est, leges depra- vabunt, Quod autem antea iudicavimus, magnam homi- num multitudinem non posse ullam artem penitus perci- pere aecurateque tenere, idem vel inprimis existimandum est de arte regia, cuius scientiam neque divitum multi- tudo neque universus populus unquam percipiet. Opor- tet igitur huiusmodi civitates, si quidem veram illam rempublicam, quam unus cum arte administrat, pro vi- ribus imitari voluerint, nunquam quidquam facere contra praescripta et instituta patria. Ex cuius rei observatione aut neglectione oriuntur variae illae regiminis formae, quas antea significavimus. | Nam divites si veram illam civitatem ob oculos habent ideoque constanter . legum publicarum tuentur auctoritatem, locum habet optimatum imperium, cui nomen ἀοιστοχρατίας imponimus; sin lidem leges non curant, oritur imperium paucorum sive ὀλιγαρχία. . Quodsi vero unus aliquis in civitate imperat vere sapiens ac prudens, uuo regis nomine appellan- dus erit: sin idem neque leges neque instituta publica reveretur, sed scientiam simulans etiam conira ea, quae legibus sancita sunt, meliora instituenda et facienda esse clamitat, in eo ipso tamen vel lubidine vel inscitia duci- tur, recte eum tyrannum appellabimus. lta igitur et iyrannis existit et regiam imperium, et paucorum et opti- matum et populi gubernatio, quoniam homines uni illi regi, nomine imperantis vere digno, diffidunt, ne- que sibi persuaderi patiuntur esse aliquem dignum hoc tali imperio, quum et velit et possit cum virtute et sci- entia imperare, et quidquid iustum atque fas sit recte jnter omnes distribuere, nemini cuiquam autem. ullum inferre detrimentum : quanquam talis si reperiretur, qua- lem informamus, eum omnes uno ore confitentur magni aestimatum iri et imperium suum beate esse exercitu-. rum. P. 300. A. — 301. D.
Quum vero talis rex et princeps nusquam reperia-
ME Mn mem tn
AD POLITICUM. 2]
tur, necesse est, ut leges et scribantur et publice sali- ciantur, ita quidem, ut vestigia verissimae civitatis quam dilizentissime serventur. Nec vero mirum accidet, quod in eiusmodi civitatibus tanta mala et nunc eveniunt et postero tempore eventura sunt, Quippe fundamentum earum hoc est, ut ex solis praescriptionibus et institutis, non item cum scientia et arte res suas gerant ac gubernent. Quod si in quacunque alia rerum administratione fiat, quis est quin videat brevi futurum esse, ut rei eventus omnem spem destitueret? — Magis igitur mirari consen- ianeum est, quod vel inter tales respublicas nonnullae diuturniores exstiterunt neque brevi tempore eversae sunt, P. 301. D. — 302. B.
Verum his explicatis iam etiam illud videamus, quae- nam ex his deterioribus civitatibus civibus in ea degen- tibus minime molesta sit, quaeque iisdem maxime mo- lesta fiat et incommoda. Nam etsi huius rei quaestio ad propositum nostrum nihil pertinet, tamen, si summam rei spectamus, omnes id maxime curare et respicere solemus. |
Nou dubito vero confidenter affirmare, unam esse et eandem civitatis formam, quae et optima sit et longe omnium tristissima. Nam et monarchia ét olirarchia et democratia bifariam dispesci possunt, ut sex prodeant regiminis formae, a quibus tanquam septima optima illa civitas secernenda est. Quippe monarchia est vel βασι- λιχή vel τυραννιχή ; oligarchia porro aristocratiam et pravam paucorum dominationem complectitur; democra- tia denique item, vel secundum leges. vel per vim et ar- bitrium imperium suum exercet. Ex his igitur reipubli- cae formis monarchiam aio et optimam. esse et longe molestissimam. Etenim paucorum imperium ipsa natura sua quasi in medio collocatum est. ^ Multitudinis porro. dominatio ideo minus. est periculosa, quia neque bona neque mala insignia efficere potest, quum. potestatem. habeat inter plurimos. divisam. Quamobrem sane opti- mum. fuerit in democratica vivere civitate, si omnes re-
. yum. publicarum formae peraeque depravatae sint; sin.
autem omnes sint bonae, in illa vixisse minime. expediet, siquidem tum monarchia omnium optima et praestantissi- ma videri debet, "Quanquam. huic quoque mirum quan- tum praestat optima illa, quam antea descripsimus, ci- vitas, in qua rex sapieus pro viva lege valet. P. 302. B. 2 203. A,
22 PROLEGOMENA
Apparet igitur nunc luculentissime, eos omnes fere, qui in his verae civitatis tanquam umbris tractandis ver- santur, non esse artis regiae ac civilis vere peritos, sed potius inanes quosdam germani politici imitatores, vanos praestigiatores, denique maximos omnium sophistarum. sophistas. Quos iam iutuentes conspicari nobis videbi- mur revera tauquam in fabula turbam aliquam Centauro- rum et Satyrorum, quos in sapientis illius regis societa- tem admittere velle maxime temerarium fuerit. P. 303. C.
Sed quum iam artem civilem, nomine suo dignam, ab reliquarum civitatum administratione | seiunxerimus, ium aliud. quid dispiciendum superest, ad diiudicandum sane multo difficilius, propterea quod regis generi ma- gis cognatum habetur. Videndum enim, quaenam arti imperatoriae, iudiciariae et oratoriae cum arte civili in- tercedat coniunctio et necessitudo: nam hoc demum ex- plorato poterimus virum civilem a reliquis omnibus dili- genter separare separatumque exhibere et proponere. P. 302, D. — 304. A. Qua de re hoc videtur animad- verti ac teneri oportere.
Differt ab artibus ceteris semper ea ars, qua quis illarum usus sit et quanto aut quo modo singulae ad- hiberi debeant, ostenditur ac demonstratür: ea enim est quasi regina quaedam ceterarum omnium, quae ipsius tantummodo ministrae sunt, nec ipsae norunt aut docent, quo tempore quove modo adhibendae sint. Idem plane usu venit in iis artibus, quas modo nominavimus quasque diximus ab arte civili secerni oportere. Etenim dicendi arie quando opus sit, ex ipsa minime potest intelligi; id unice ars regia vel civilis docet, quae illi quasi im- perat. Eadem ratio est etiam imperatoriae et iudiciariae arüis, cuius usus omnis ex arte civitatem gubernandi suspenditur. Hae igitur artes cunctae quum huic uni. serviant et quasi famulentur, facile apparet, quanto in- tervallo ab illa distare existimandae sint. Enimvero ars civilis certe nihil aliud est nisi ea scientia, quae omni- bus legibus, institutis, consiliis denique publicis praeest iisque sapienter moderatur. P. 304. A, — 808. D.
Distinximus tandem artem civilem a ceteris omnibus, quae eius laudem aemulari posse videantur. Sequitur ut. eiusdem munus et officium propius considerandum sit, Qua in re optime sic versabimur, ut exemplo artis tex- toriae utentes regiam quasi textoriam coguoscamus, et quo.
AD POLITICUM. . 23
modo ea civitatis fila coniungat atque inier se «contexat paucis exploremus. Sunt igitur variae virtetum rationes, ex quibus maxime fortitudo ac temperantia, sl quidem ingeniorum indolem spectamus, inter se sunt contrariae οἱ oppositae. Quippe illa est hominum calidiorum et ve- hementiorum propria, haec iugeniis moderatioribus atque mollioribus convenit. . Itaque celeritas ingenii et vehe- meutior animi impetus tanquam fortitudinis documenta - multis in rebus laudantur; similiter etiam lenitas, mo- deratio, sedatus animus, non raro summis laudibus ce- lebrantur, quippe quum temperantiam arguant. Nimirum laudabilia sunt haec omnia, sicubi opportune locum suum tenent; sin contrarium evenit, magnam etiam subeunt re- prehensionem. Nam ita pro fortibus audimus insani, pe- tulantes, superbi; et pro temperantibus timidi, ignavi, molles evadimus. Quum vero haec sit virtutum istarum discrepantia, consequens est, ut qui alterutra earum or- nati sunt, ii tota vita sua etiam sequantur contraria; un- . de maxima saepe in rebus publicis nascitur perturbatio. Nam qui sunt moderatiores, quum vitam ament tranquil- lam et otiosam, facile evenit, ut aliis per omnia cedant, obsequantur, serviant, ideoque iis denique tanquam do- minis mancipentur; qui autem sunt fortes et animosi, propterea quod nullum reformidant periculum et vehe-. mentiore ingenii impetu agitantur, saepenumero id effi- ciunt, ut miserae rixae et contentiones exardescant, ai- que periculosa bella incendantur, quibus respublica in maximum servitutis discrimen adducatur. lta igitur vir- iutes illae inter se contrariae et oppositae quantum ma- ὁ lorum efficere queant, facile apparet. P. 309. D. — $08. A, jc jos
lam vero nulla est ars, quae non in operibus suis componendis fabricandisque sola bona deligat, mala quan- tum possit amoveat et reiiciat, ipsa bona autem ita in- ter se componat, ut similia ac dissimilia quam aptissime inter se coniungantur. Nam hoc demum modo perfecta aliqua cuiuscunque operis species et imago effingi potest. Idem igitur etiam arti civili propositum esse debet. Quae volens quidem nunquam civitatem aliquam compo- net ex bonis et malis hominibus, sed primum quidem singulorum animos et ingenia explorabit, tum vero ex- ploratos recte institui curabit atque erudiri, "Tradet au- tem eos in disciplinam idoneorum magisirorum, qui ipsa praecipiente ac moderante institutionis negotium exer-
2} PROLEGOMENA
ceant. Nimirum quemadmodum ars textoria earminanti- bus ceteraque omnia, quae ad texturam necessaria sunt, tractantibus sedulo adest ac talia quemque opera iubet perficere, quae ad contextum suum sint accommodata: ita etiam regia ars publicis praeceptoribus atque educa- toribus diligenter invigilat neque permittit, ut ea facti- ' ient, quorum exercitatione animi adolescentium fiant ipsius temperationi minus congruentes.. Quodsi vero re- periuntur, qui non possint fortitudinis, sapientiae, alia- rumque virtutum participes fieri, sed indolis ingeniique pravitate ad impietatem, petulantiam, lubidinem, iniusti- liam feruntur, eos eiicit, morte et exsilio multat, deni- que maxima afficit infamia. Nec vero illos leniter íra- ctat, qui ad virtutem ac sapientiam hebetes et obtusi in summa volutantur inscitia et humilitate. Hos enim in. servorum refert numerum. Ex reliquis autem ommibus, quorum ingenia animique ad generositatem possint con- formari, quasi civitatis texturam conficit, quandoquidem eorum, qui ad fortitudinem sunt procliviores, firma ac dura ingenia staminis instar fore, illorum autem animos, qui natura sunt modestiores, subteminis loco futuros esse plane sibi persuasit. Conatar vero hoc fere modo eos colligare et contexere. Primum pro cognationis ra- tione sempiternam animi eorum partem divino nectit vin- culo; deinde partem animalem humanis vinculis con- stringit. ]
Quippe divinum in humano genere, divinitatis uti- que consorte ac participe, nihil est aliud nisi verum de honesto, iusto et bono iudicium, idque certum et ra- tione confirmatum, Hoc vero ut animis civium ingene- retur, id unus omnium optime vir artis civilis vere pe- ritus et bonus legum lator regia arte sua efficere potest, alioquin praeclarissimo hoc nomine utique indignus futu- rus, ltaque iis, qui omni ad virtutem indole destituti sunt, exclusis, quippe ex quibus nulla unquam componi civitas potest sive per se solis sive cum aliis commixtis, ceteros omnes, qui doctrinae et institutionis ope ad sa- pientiam et honestatem conformari queunt, iusta virtu- tum copulatione ad vitam in civitate bene beateque de- gendam aptos et idoneos reddit, Nam fortes qui sunt atque ingenii vehementioris, eos sapiens civitetis guber- nator rectis de bono et honesto opinionibus corrigit redditque moderatiores; modestos autem ac temperantes ed res strenue fortiterque gerendas excitat et inflammat.
] [
AD POLITICUM. 25
Etenim veri, boni, honestique cognitione, qua civium animi imbuuntur, contrariae vitae virtutes sublatis vitiis cognatis tanquam communi vinculo firmissime colligantur. P. 3508. A. — $10. A.
Reliqua sunt vincula humana, quae cognito divino illo vinculo. et facile animadvertere et animadversa ad usum adhibere liceat. GCernuntur illa maxime in lis, quae spectant ad mutua connubia, ad liberorum communionem, denique ad privatas nuptias et matrimonia. Haec igitur omnia non .opulentiae aut potentiae gratia quaerenda sunt; id enim perversum esse viri prudentes communi iudicio consentiunt. Sed alia etiam cautio in iis adhi- benda est. Fit enim vulgo sic, ut commoditatis gratia similes cum similibus ineant matrimonia. Namque mo- desti suam ipsorum indolem etiam in aliis amant ideoque
. uxores ducunt consimilis ingenii ; iidem etiam liberos suos
pari condicione in matrimonium dare solent. Similiter agit genus eorum, qui fortes sunt, quippe quod item suam ipsius consectatur naturam. Atqui re diligentius considerata, plane contrarium fieri oportere facile intel- lisetur. Nam fortitudo ubi multa per secula ita pro- pagatur, ut non commisceatur cum natura temperata, denique in immanem degenerat ferociam ac pristinam virtutis laudem omnem amittit. : Verecundia autem atque temperantia, ubi omni abstinet cum fortitudine et auda- cia commercio, postremo in pravam exibit ignaviam at- que mollem eegnitiem. Hoc igitur ut ne in civitate ita accidat, ars civilis quantum fieri possit utique cavebit. Efficiet. autem id eo modo, ut utrique generi unum idemque impertiatur de pulcris, bonis et honestis rebus iudicium. Hoc enim maximum atque unum est eius opus et officium, ut. ingenia natura dissimilia, sed bona ad virtutem indole praedita, tanquam regiae fexturae arti- ficio communi iudiciorum de rebus maximis consensione in unum coniungantur, eaque consensio honoribus et ignominiius et existimatione publica et mutuis vadimoniis et vero etiam distribuendis prudenter magistratibus con- firmetur, Nam magistratus quoque utrumque ingenium
referant necesse est, ltaque ubicunque uno opus fuerit civitatis principe, ars civilis eum deliget, in quo insit lenitas et mansuetudo cum fortitudine ac severitate con- iuncta. Ubi vero pluribus opus sit, eos utriusque ge- neris esse iubebit. Nam lenium ac moderatorum princi- pum. indoles etsi cauta est et iusta et servandae salutis
20 PROLEGOMENA
omnis studiosa, tamen non poterlt carere quadam vi et audacia, quo fortius consilia ipsius peragantur. Fortium autem ac strenuorum magistratuum ac principum natura illi alteri in iusto cautoque observando utique cedit, te- meritatem vero in agendo habet eximiam, Itaque utrius- que ingenii temperatio quasi quaedam et mixtura fiat prorsus necesse est, si quidem futurum sit, ut in civi- iatibus privatim et publice bene beateque vivi queat. Atque hunc finem propositum esse dicamus omni actioni civili, ut fortium et moderatorum virorum prudenti col- ligatione quam optima telae textura efficiatur, quando ars regia per concordiae et amicitiae vincula vitam eo- rum coniungens omnium textorum magnificentissimum at- que optimum absolvat, reliquosque, qui in civitate de- ᾿ gant, servos et liberos, hac textura sua complectatur, ' ita ut universae reipublicae quam maximae obtiugat feli- citatis possessio.
| His auditis in ipso exitu sermonis Socrates, non ille . iunior, opinor, sed sapiens, rupto tandem silentio, Prae- clare vero, o hospes, etiam regium virum ac civilem descripsisti. Quibus verbis pronuntiatis dialogus finitur.
Summatim tandem retulimus, quae in hoc Platonis opere, de quo agitur, disputata leguntur. Unde sicuti - clarum et apertum erit omnibus, insignem esse rerum in eo explicatarum gravitatem, ita etiam perspicietur fa- - cillime, maximam esse difficultatem, qua prematur eius - interpretatio. Nam quamcunque eius partem intuemur, certe nulla est, quam nou fatendum sit aliquid habere dubitationis. Quid enim? Qui tandem fit, ut primarii interlocutoris partes non Socrates ille tueatur, qui in plerisque aliis Platonis dialogis loquens inducitur, sed hospes aliquis Eleaticus, et quidem idem ille, qui iam in Sophista loquens inductus est? ^ Quorsum porro per- iinet singulare istud disserendi genus, quod per totum fere sermonem diffusum est, quandoquidem argutae mi- nutaeque generum in formas divisiones tanta copia et multitudine coacervantur, ut qui assuefacti sunt Socrati- cae illi disputationis suavitati atque facilitati, quae in ' ceteris Platonis operibus regnat, ii non iam Platonem legere sibi videantur, sed potius scriptorem aliquem hor- ridae cuidam ac spinosae dialecticae immoderatius indul- gentem? Quaenam caussa et ratio est longae istius at- que copiosae de variis mundi aetatibus narrationis, quae
o DNCOMSNECKCMu————————MH-ÉÓ—M M
m
Dems
o
lem
AD POLITICU M. 21
sicuti in se non pauca habet ad explicandum difficilia, ita etiam eum' principali disputationis argumento parum apte videtur cohaerere? Et qualem tandem putabimus esse virum illum scientia civili praeter ceteros praedi- ium, quem philosophus informavit atque instituit, qua- lesque eos, qui ipsi tanquam e regione collocantur ? Quid denique censebimus de universi operis argumento et.proposito? quid de partium, ex quibus constat, de- seriptione atque iunctura? quid de coniunctione et ne- cessitudine, qua cum aliis Platonis libris contineatur? quid de fontibus, unde hausta sint, quae in eo videntur esse singularia? Haec igitur atque alia id genus non pauca ita certe comparata sunt, ut magna sane preman- tur obscuritate et singularem quandam requirant explica- tionem, siquidem futurum sit, ut totus liber penitus in- tellizatur recteque aestimetur. Id ipsum vero hac dis- putatione nostra pro viribus efficere conabimur, in ea- que re videmur optime sic versaturi esse, si ante omnia de temporibus quaeramus, quibus librum scriptum atque editum esse suspicari liceat, Nam quum Plato in ple- risque omnibus operibus suis scribendi consilia pro tem- porum varietate ita variasse reperiatur, ut iis interlocu- térum personas, argumenti delectum, disserendi ratio- nem, alia, prudenter attemperaverit, tum in scribendo Politico eorum temporum, quibus tum aut utebatur aut
modo usus erat, quum librum scriberet, adeo diligentem *
habuit rationem, ut his non satis definitis fieri nullo modo possit, ut liber plene accurateque intelligatur. : Quamobrem age ante omnia videanius, ecquid de his re- bus certius exquirere et statuere possimus.
Praeclare vero nobiscum actum esset, si ex men- tione institutorum Aegyptiorum p. 264 C.*) et 290 D. Ὁ) iniecta certo liceret colligere, quod inde T enneman- nus ***) non improbante Schleiermachero 1) et. Car. Fr. Hermanno ti) collegit, scriptum esse: dia-
*) Ibi leguntur haec: οὐ γὰρ δὴ προςτυχής ys αὐτὸς οἵδ᾽ δτι. γέγονας ταῖς ἐν τῷ Νείλῳ τιϑασσείαις τῶν ἐχϑύων. καὶ τῶν ἐν ταῖς βασιλικαῖς λίμναις.
") lbi enim haec: ὥςτε περὸὴ μὲν Αἴγυπτον οὐδ᾽ ἔξεότι βασιλέα χωρὶς ἱερατικῆς ἄρχειν.
"") V. Tennemann. System. Philos. Plat. Vol. I. p. 120.
1) V. EU ARIA N- Opp. Plat. Germ. Vol. II. P. II. p. 251. ed. 2
T1) €. F. Hermann. Hist. Plil. Plat. I. p. 501.
28 PROLEGOMENA
logum post iter a Platone in Aegyptum susceptum, Nam ita certe haberemus unde faceremus in gravissima hac disputationis parte quaerendi initium. At enim vero sunt ista temporis indicia adeo incerta atque dubia, nihil ut inde tuto concludi posse existimemus , nisi si alia etiam accedant, unde certius de re controversa repetatur iudi- cium. Quis enim nobis spondeat Platonem de illis iu- stitutis nihil fama et auditione accepisse, sed ipsum praesentem ea cognovisse. Quamobrem alia nobis via in huius rei quaestione ingredienda est, siquidem ad ali- quam coniecturae probabilitatem pervenire velimus. Ea vero quaerentibus sese tanquam ultro videtur offerre. Nam primum quidem Politicus arctissimo vinculo cum iis libris continetur, unde satis certo intelligas, a quonam inde tempore philosophus quum horum ipsorum tum etiam Politici scriptionem commentatus sit, Deinde ab hoc ipso tempore in universum quidem de vita atque fortuna Platonis ita constat, ut quorsum studiorum suorum con- silia dirigere vel potuerit vel debuerit, facili negotio coniicere possimus. Denique ipsa illa opera ita com- parata sunt, ut. cognito perspectoque eorum argumento atque ratione coniectura non veridissimilis de tempore locum habeat, quo et litteris consignati et in lucem pu- blicam emissi sint. De quibus omnibus ita placet expo- nere, ut brevi opere conficiamus disputationem. . Hoc autem ita videmur consequuturi esse facillime, si vitae cursum, quem Plato inde a Socratis obitu tenuit, per- sequentes et tanquam lustrantes simul ea animadverta- mus ac notemus, quae ad definiendum tempus condu- cant, quo scripta cum Politico coniuncta et arctiore quo- dam necessitudinis vinculo copulata ipsumque Politicum foras prodiisse coniicere liceat; deinde vero nonnulla subiungamus, quae ad unius maxime Politici rationes ac- curatius definiendas pertineant.
Itaque res vitamque Platonis ab eo inde tempore contemplantes, quod post obitum Socratis est insequu- tum, facile animadvertemus, statim ab initio huius aeta- tis maximam ipsi allatam esse fortunae pariter atque stu- diorum vicissitudinem. Constat enim testimoniis veterum scriptorum bene multis iisque satis luculentis, philoso- plum Socrate ab Atheniensibus iniuste interemto wuna cum aliis Socraticis Megara ad Euclidem, familiae Me- garicae principem eundemque Socratis quondam discipu-
αν shed
AD POLITICUM, 29
lum, concessisse *). Ex quo tempore id sequutus con- silii est, ut reliquam aetatem procul a republica habe- ret. Nam eam videbat per omnes vitae partes ingruisse morum. nequitiam ac pravitatem, ut facile sibi persuade-
ret niulto agere sapientius, qui Socratis exemplum se-
quuti privato otio degerent vitam ac sapientiae commen- datione civibus suis prodesse studerent, quam qui vel cum salutis suae discrimine rempublicam tractare vellent adeoque publicorum scelerum administri existere **). Haque tunc cuminaxime opinor condere decrevit eam sa- , pientiae disciplinam, quae quantum fieri posset gravis- . simis illis malis mederetur ac vindicatis veri et honesti rationibus verae utilitatis quam plurimum ad bonum pu- blicum conferret. Nam tantum abest, ut cives suos at- que patriam in his studiis suis neglexerit, ut usui esse civitati praeclarissimum. sapientiae munus maximumque virtutis vel documentum vel officium putaverit ***). In- gentis operis, quod tunc primum videtur mente et co- gitatione complexus esse, fundamenta quasi quaedam iacta sibi videbat per institutionem ac disciplinam Socraticam,
"qua per decem fere annos erat usus, Etsi enim iam
mature etiam Heracliteorum ac fortasse Eleatarum sa- pientia erat imbutus 1), tamen huius quidem notitia non tautum ipsi profuit, quantum ratio Socratica, qua una maxime ad notionum rimandarum diligentiam atque sub-
tilitatem adsuefactus fuisse videtur. Nam huius ope
quum iam adolescens eo esset perductus, ut quantum inter scientiae firmitatem atque opinionis levitatem et in-
") V. Menag. ad Diog. Latt. libr. II. S. 106. p. 124.
Ἢ V. Epist. Plat. VII. p. 321. C. 325. C sqq. 334. D. 320. 4. coll. De Rep. VI. p. 496. A — 497. A. Apol. Socr. p: 34. C. Ciceron. Epist. ad Fam. L, 9. De caussis, cur Plato sic sibi faciendum statuerit, copiose nuper exposuit H ermann. Hist. Phil. Plat. 1. p. 35 sqq. Α Socraticis maxime orta videtur nobilis illa veterum philosophorum controversia, qua .disceptabatur, num sapienti gerenda respublica esset; de qua v. Aristot, De Rep. VII, 2. Ciceron. De Rep. 1. 5. ibique Maium.
^") V. Epist. VII. p. 326. A. IX. p. 358. A. coll. De Rep. VI. p. 496. Α,
1) De Eleatica disciplina non certo constat; sed Heracliteorum decreta ipsi iam mature innotuisse satis testatum habemus. V. Hermann. |. c. p.46 sqq. coll, Prolegom. nostris ad Plat. Cratyl. p. 25 sqq.
.89 | PROLEGOMENA
constantiam interesset, facile sentiret, profecto etiam illud debuit sibi persuasisse, in sapientiae disciplina plu- rimum referre, ut spretis erroribus reiectaque opinionum levitate ad scientiae verae et nomine suo dignae constan- iiam perveniretur *), Quod quidem ita esse, nostró certe iudicio satis testantur dialogi illi more Socratico scripti, in quibus subtiles de vi et natura virtutis quaestiones ita instituuntur, ut deludantur gloriosi illi virtutis pro- missores, qui etsi eius disciplinam profitebantur, tamen vero minime perspecto totam referebant vel ad utilitatis vel ad propriae opinionis speciem atque probabilitatem. Habent enim hi libri omnes auctorem Platonem Socrati- cum, hoc est iuvenem, non Platonem aetate provectum et iam interioribus philosophiae sacris initiatum **). At- que ab his de virtutis vi et natura quaestionibus pro- fectus. philosophus paullatim processit, opinor, ad ipsius scientiae«eiusque fontium subtilem accuratamque conside- rationem... Nam quum yerum sentiret una mente et ra- tione contineri, quae sola certam afferret scientiam, quaerere eiiam instituit de veri iudicio, de quo quam variae essent atqüe multiplices philosophorum opiniones, certe eum non videtur praeterire potuisse, qui dudum Heracliteae doctrinae notitiam acceperat atque sophista- rum, inprimis Protagorae , de his rebus cognoverat iu- dicia. Quamobrem nos quidem sic nobis persuasimus, ut ipsum, posteaquam vanos illos virtutis magistros osten- dissef scientia plane carere, qua una tamen vera virtus absolveretur, ad eos confutandos putemus aggressum esse, qui scientiae vim naturamque vel in umbris vocabulorum vel in visis et opinionibus inesse volebant. Quod etsi
*) Vere Schleiermacherus, Sámmtliche Werke, dritte Ab- theilg., Vol. IV. Fasc. 1. p. 97. Plato brachte die Idee des. Erkennens weiter auf den Unterschied zwischen ἐπι-- οτήμη und δόξα ἀληϑῆς.“5 Id ipsum vero nos quidem ini- tium fuisse censemus, unde profectus philosophus ulterius progredi coeperit.
**) Huius sententiae nostrae alibi propositae vehementer laeta- mur quod nuper gravissimum nacti sumus adstipulatorem et assertorem, Car. Fr. Hermannum, qui eam in prae- claro opere Historiae Philosophiae Platonicae ita amplexus est, ut in paucissimis partibus a nobis dissentiat. A Schlei- ermachero igitur, qui hos dialogos maioribus operibus tanquam appendicis loco adiunxit, plurimum hac in re dis-
. sentimus.
AD POLITICU M. | 81
.&emo quisquam veterum scriptorum perspieue testatus est, tamen ex ipsius operibus coniectura haud temeraria
assequuti videmur *) Atque istud. ipsum studiorum
ianquam iter quum in eo esset ut ulterius persequeretur, casu infelici quidem, sed. tamen ad sapientiae discipli-
nam perapportuno accidit, ut ei, sicuti antea dictum est, Socrate magistro interfecto Megara commigrandum vide- retur. Qua in urbe perquam est verisimile tantam ei oblatam esse de iis rebus, quas ad examen vocare ani- mum induxerat, quaereudi disputandique opportunitatem, ut fieri non potuerit, quin ratio ac doctrina, quam se- quebatur, brevi tempore ad maiorem quandam perfectio- nem absolutionemque perduceretur, Nam ut taceam de aliorum Socraticorum , qui eodem se contulerant, fami-
Jiaritate, inprimis Euclides ceterique Megarici sermoni-
bus suis id videntur effecisse, ut animum ad rerum gra- vissimarum pervestigationem | appelleret **). | Enclidem enim constat a Socratis, magistri sui, ratione ita deflexisse,
ut sententiam Eleaticorum, inprimisque Parmenidis, quam
de eo quod esset quodque unum veri cognitionem prae- beret, susceperant, cum illa copulare et quasi miscere conatus sit. Hoc vero quum in se satis grave esset ac diligenti animadversione dignissimum videretur, tum aliud quid accessit, quod item singularem quandam novitatis gratiam Balerel. Megarici enim, quo facilius vel sua
.ipsorum decreta defondgxent vel aliorum sententias re-
futarent, etiam hac in parte Eleatas imitati, plurimum iribuerunt arti dialecticae, quam non modo ad 'certas quasdam leges adstrinxerunt, vérum etiam argutis atque captiosis argumentationibus adhibuerunt, ut iam a scho- lae primordiis Eristicorum nomen acceperint. Sive igi- tur doctrinam eorum respicimus, sive consideramus, dis- serendi viam et rationem, qua usi sunt, certe longe est verisimillimum, Platonem, tuuc ipsum singulari quodam studio exquirendae veritatis incensum, quo tempore apud eos commoratus est, ad pervestirandos gravissimos phi- losophige locos vehementer excitatum atque impulsum esse.
Atque hic nos videmus ad id pervenisse, cuius caussa
*) V. Prolegg. ad Cratyl. p. 24 sqq. al.
**) Id sic factum esse iam 'Tennemannus System. Phil. Plat. . Vol. I. p. 30. suspicatus est, cui assentitur Hermannus ΠἸ 6, Vol. I. p. 46 sqq. s
32. PROLEGOMENA
toíam hanc narrationem exorsi sumus. Videmur enim non temere hariolari Platonem existimantes inde ab hoc ipso tempore eorum librorum, qui cum Politico arctiore quodam vinculo connexi sunt, hoc est "Theaeteti, Sophi- stae, Parmenidis, ipsiusque Politici scriptionem instituisse. Quam quidem sententiam nostram ita illustrare et confir- mare conabimur, ut ante omnia videamus, ecquae repe- riantur temporum vestigia his sermonibus impressa, unde id tuto concludere liceat. Xa vera in '"l'heaeteto extant, ut nos quidem arbitramur, satis manifesta. Nam pri- mum quidem quid tandem esse dicamus, cur sermo in hoc libro enarratus, quum non ita multo ante Socratis mortem Athenis habitus fingatur *), tamen Megaris in aedibus Euclidis Megarensis "lerpsioni Megarensi at- que Soeratis quoudam discipulo fidelissimo a servulo quodam recitetur? Enimvero ego si quid video, per- tinet hoc unice eo, ut aliqua necessitudo significetur, quae ipsi Platoni cum Megaricis intercesserit. Quod si ita est, sponte consequitur, ut librum post Olymp. 95. a. 2, scriptum putari oporteat, quandoquidem Platonem ante id tempus aliquid commercii cum Megaricis habuisse nusquam testatum legimus. Atque ita praeter alios sen- sit etian Fr. Astius De vita et scriptis Platonis p. 1895., in eo tamen falsus magnopere, quod Theaetetum protenus Megaris a philosopho scriptum absolutumque esse statuit. Nimirum etiamsi philosophus iam tum, quum Megaris versaretur, talis scriptionis agitaverit con- silium, quod sane perquam est verisimile, tamen abso- lutum tunc esse librum et in lucem publicam emissum nullo pacto concedimus. Quod cur ita existimemus, sponte ex iis apparebit, quae de his rebus porro exponenda sunt. ltaque ex ipso libri exordio nunc quidem hoc cla- rum ef perspicuum esse putamus, scriptum eum esse post Olymp. 95. a. 2. Sed longius etiam progredimur, Nam quae in eo p. 142. A. memoratur pugna ad Corin- thum, ea certe non potest ante Socratis obitum esse commissa, quandoquidem dialogus paullo ante Socratis mortem habitus fingitur. taque prorsus necesse est in- tellizatur ila, quam constat bello Corinthiaco Olymp. 96. a. 2. factam esse **) Idque tanto est verisimilius,
*) V. Theaet. p. 142. C. | *") V. Xenoph. Hellen. IV, 2, 8. Diodorus XIV, 83, De-
mosth. adv. Lept. S. 41.
OSEE tum 9»
aem goa tyr CE qmm
AD POLITICUM. 98
quod ea ratione admissa colloquium non ita multo ante Socratis mortem Athenis habitum quattuor ferme annis post Megaris refertur, quum ille praeclari ingenii ado- lescens, 'Theaetetus, ad Corinthum pugnavisset atque gravi morbo esset correptus. Atque hinc consequens est, ut dialogus non potuerit ante Olymp. 96, a. 2. absolvi et ad exitum perduci.
Quibus ita fixis atque stabilitis videmur caussam sa- tis idoneam reperisse, quamobrem etiam Sophistam, Po- liticum, et quem Schleiermacherus miro iudicii er- rore pro opere paene rudi atque iuvenili habuit *) Par- menidem inde ab illo tempore scriptos esse putemus, Etenim tanta est horum librorum cum "FPheaeteto con- iunctio, tanta necessitudo, ut nullo pacto temporibus multum diversis aut longo intervallo disiunctis scripti editique videri debeant. Nam Sophista quidem postridie eius diei, quo "Theaetetus, peroratus esse fingitur **); Politieus porro eodem quo Sophista die habetur, ut huius memoria disputantibus adhuc recens sit atque illi-- bata ***); Parmenides denique non modo in Theaeteto 4) significatur, verum etiam in Politico et Sophista 1). sa- tis aperte indicatur; nam plane nobis persuasum est, philosophi imaginem identidem in his sermonibus pro- missam in eo libro exhiberi, in quo scena dialogi re- pente mutata ipse Parmenides, summus familiae Elea- ticae magister, cum Socrate sapiente, sed eo adhuc iu- vene, colloquens inducitur 77). Huc accedit, quod in
*) V. Opp. Plat. T. I. Vol. II. p. 89 sq. ed. 2. *) V. Sophist. p. 216. A. "*) V. Politic. p. 258. A. conf. p. 257. B. 284. B. 286. B. Omnino Politicus tam arcto vinculo cum Sophista copulatus . est, ut uterque liber unum fere dialogum conficere videatur. 1) Theaet, p. 180., ubi Socrates E.: Παρμενίδης δέ μον φαίνεται τὸ τοῦ Üwjoov αἰδοῖός τε ἅμα δεινός τε. συμπροςέμιξα yàg δὴ τῷ ἀνδρὲ πάνυ νέος πάνυ πρεσβύτῃ. Quod plane sic iu Parmenide fieri meminimus. | Etiam in Sophista p. 217. C. Socrates narrat senem Parmenidem a se puero auditum esse disputantem, quod quidem pertinet eodem.
11) Politie, p. 257. A. ὀφειλήσεις ταύτης τριπλασίαν (χάριν), ἐπειδὰν τόν τε πολιτικὸν ἀπειργάσωνταί cou καὶ τὸν φιλόσο- go». lbid. p. 257. B. C. Sophist. p. 217. C. et p. 253. E. 254. B. περὺ rovrov (τοῦ φιλοσόφου) καὶ τάχα ἐπισκεψόμεθα σαφέστερον, ἂν Ere βουλομένοις ἡμῖν ἢ, ntg δὲ τοῦ σοφισιοῦ που δῆλον ὡς οὐκ ἀνετέον, mQlv ἂν ἱκανῶς αὐτὸν ϑεασώμεϑα,
111) V. Prolegg. ad Sophist. p. 45 sqq., ubi de hac re copiose exposuimus.
Plat. Opp. Vol. IX. Sect. I. 3
34 PROLEGOMENA
his libris omnibus ea cernitur argumenti, de quo disse- ritur, continuatio et quasi progressio, ut propemodum pro uno eoque grandiore opere habendi sint: de qua re postea dicetur explicatius, ubi quo artificio Politicus cum ceteris tribus sermonibus iunctus copulatusque sit, docere conabimur. lam vero haec omnia, quum in eadem tem- pora egregie conveniant, sicuti infra docebitur, aliis mi- nus aut omnino non congruant, ecquis est quin ultro fateatur, si non certum, at certe longe verisimillimum esse, Sophistam, Politicum et vero etiam Parmenidem non ita multo post Theaetetum vel litteris consignari vel in publicam lucem emitti coepisse? Nobis quidem id fam est verisimile, ut tantum non pro explorato haben-. dum ducamus. Quanquam hic magnopere cavendum est, ne protenus omnes hos libros continuo tanquam agmine foras prodiisse existimemus; in quem errorem incidit Astius, qui in libro egregio De vita et scriptis Plato- nis p. 98 sq. eos omnes editos esse statuit quo tempore Plato habitaverit Meghris. Quod tantum abest ut credi- bile sit, ut abhorreat ab omni verisimilitudine, siquidem ipsorum ratio et argumentum luculenter evincit, philoso- phum rerum in iis tractatarum disputationem non uno velut ictu sed paullatim et post diuturniorem laborem perfecisse, quanquam id continua quadam temporis serie factum esse utique verisimile est. Nam primum quidem .Sophistae argumentum ut ita statuamus vehementer sua- det; in quo libro et ars disserendi Megaricorum leniter ridetur similique modo atque in Politico fit cum Socra- tica disputandi methodo componitur *), et Eleatarum ac Megaricorum ratio et disciplina ita examinatur, ut phi- losophus suam ipsius sententiam prudenter correctam et emendatam ad illam accommodasse videatur. Nam im- pugnatur sententia Parmenidis, qui unum statuebat **); refutatur doctrina Megaricorum, quandoquidem ideis, : quas illi in se absolutas volebant esse neque ullius com- munionis capaces, etiam motus sive relatio vindicatur ***); denique ipsius Platonis doctrina consummatur ac perfici- tur, quaudoquidem docetur has ideas in se constantes quidem, sed easdem vivas vegentesque scientiam omnem
*) V. Prolegg. nostra ad Sophist. p. 36. **) V. ibid. p. 37 sq. 41 sqq. »") Y. ibid. p. 39 sqq.
AD POLITICUM. 35
cognitionemque veritatis efficere atque adeo non alias esse quam humanae mentis notitias tanquam essentiae omnis caussas atque effectrices *). Quae omnia ecquis est qui sine diuturniore harum rerum commentatione sic disputari potuisse sibi persuadeat, praesertim quum Plato ipse Eleaticis in multis doctrinae partibus plurimum con- cesserit? Parmenides porro fere totus fundamentis do- ctrinae Pythagorieae, eiusque interioris atque reconditio- : ris, superstructus est. Nam quae de eius, quod esse dicitur, rationibus admirabili acumine ac sagacitate ex- plicantur, ea quum primo adspectu Eleaticae sint origi- nis, tamen ad ipsius Platonis sententiam exposita cum Pythagoreorum de finito et infinito opinionibus ita co- pulantur et in unum coniunguntur, ut hinc demum ple- nam lucem suam mutuentur. Quocirca vere dixeris in
hoc opere, doctrinam de ideis, in Sophista cum Megari-
corum ratione ac' disciplina consociatam, denique etiam cum Pythagoreorum ratione in unum coniungi ad eam- que revocari **). Atque simile quiddam etiam de Politico audemus pronuntiare, in quo libro et vir ille civilis sa- pientiae tenax, qui instituitur, plane est Pythagoricus, et alia non pauca reperiuntur, quae ex eodem manarunt fonte; de qua re infra suo loco dicetur. Ex his igitur recte videmur colligere hos libros nullo pacto potuisse a Platone ante iter in Italiam inferiorem susceptum litteria
.consignari, nedum in publicam lucem emitti. Etenim.
constans est sane et multorum scriptorum testimoniis confirmata antiquitatis fama, Platonem, aliquo tempore Megaris transacto, ingenti quodam philosophiae studio incensum quum alias terras lustrasse, unde se aliquid : ad veritatis disciplinam profecturum speraret, tum etiam in Italiam inferiorem se contulisse, ut perdisceret sapien- tiam Pythagoreorum ***). Quod quis est quin fateatur magno esse argumento, ipsum tunc sensisse, quam parva et exilis esset, quam in patria sua hausisset, illius no- titia? ^ Pleniorem autem ipsum tunc demum accepisse
*) V. Prolegg. ad Sophist. p. 39 sqq.
"Ὁ V. Prolegg. ad Parmenid. Libr. Il. cap. 4 sqq.
**) V. Ciceron. De Fin. V, 29. Tuscul. 1V, 19. De Republ. Il, 10. Apulei. De Dogm. Plat. L, 1. p. 186. ed. Bosch. Diogen. Laert. III, S. 5. 8. 6. ibique Menag. p. 139. qui aliorum quoque testimonia attulit. Addimus Augu- stin. De Civ. Dei VII, 4. Contra Acad. lll, 37.
e *
36 PROLEGOMENA
eius notionem, nisi omnem antiquitatis auctoritatem ever- tere velimus, nullo modo dubitare poterimus. Nam inde ab illo tempore sese totum narratur dedisse Pythagoreo- rum studiis *); ab ea inde aetate dicitur libros Philolai studiose conquisitos multo aere sibi comparavisse ἘΠ): inde etiam in scripta sua non pauca clam transtulisse fertur, quae Pythagoreis deberentur ***), Quae omnia nonne testantur clarissime iam a veteribus, ne dicam ab ipsius aequalibus, sagaciter fuisse animadversum, quid quantumque esset quod Pythagoreis acceptum retulisset? Nec vero vanam aut inanem esse hanc veterum scripto- rum narrationem ipsi eius libri loquuntur, ex quibus, si modo ad*eam rem aítendas, passim quid rei sit cogno- scere liceat. Ac si quis in coniectando audacior esse velit, "haud sane inepte suspicetur eos etiam ipsos libros, de qui- bus nune cummaxime quaerimus, ansam praebuisse ca- lumniae, qua multa furtim sua fecisse arguebatur, quae propria essent Pythagoreorum. unsunt enim profecto in iis non pauca, quae quum sint Pythagorica, tamen sine ulla eius rei significatione callidissime cum reliquis con- texuntur. Quocirca nos quidem minime dubitamus sic statuere, ut Sophistam aliquo intervallo post Theaete- tum scriptum existimemus, Politici vero atque Parmeni- dis origines ad ea tempora referamus, quibus Plato, sa- pientiae Pythagoricae sacris tandem aliquando initiatus, quantum lucri inde ad suam ipsius rationem ac discipli- nam locupletandam consummandamque percipi posset, iam plane intelligebat ipsoque usu compertum habebat. Quamquam ne Theaetetum quidem atque Sophistam prius aut absolutos aut foras emissos esse credimus quam re- liquos duos dialogos. Cuius sententiae nosírae caussas et rationes paucis exposuisse iuvabit 1). Repetitae vero eae sunt ex uno maxime 'Theaeteto. Quem librum etsi facile largimur iam inde ab eo tempore coeptum esse
*) V. Cicer. De Rep. 1. c. Apulei. l. c. al. -
*) V. Gellius N. A. III, 17. Cicer. l. c. Diog. Laért. HI, 9. 8. 17. Iamblich. Vit. Pyth. XXXI.
"*) V. Gellius 1. c. Athenaeus XI, 15. Euseb. Praep. Evong. X. 3.
T) Retractare enim. consultum duximus, quae scripsimus Pro- legg. ad 'Theaetet. p. 10. ubi legendum: Circiter Olymp. 96. 3. vel 4. scriptum, sed aliquanto post evul- gatum esse,
CT EC, D FX UE νων Ve
dix Seda ἀν ὧν d de o i
TU vc Mas παν
AD POLITICUM. 31
scribi, quod. Plato Megaris transegit, propterea quod argumentum eius quasi naturali quadam cognatione .con- iunctum est cum quaestionibus superiore tempore ab eo institutis, tamen postea demum ad finem perductuni esse duobus argumentis evincitur, Nam primum quidem So- phistae et Politici arctior est cum eo copulatio, quam ut vel absolutionis vel editionis tempus multum diver- sum esse potuerit; deinde prius exordium "Theaeteti, ut jam antea significavimus, eiusmodi est, ut postero de- mum tempore adiectum putari oporteat, quo tempore Plato eos libros, qui Megaricorum rationem ac discipli- num accuratius tractant, vel absolvisset vel foras emit- iere constituisset. Certe quidem illud sic tantum vide- tur idoneam habere caussam atque rationem, si tanquam indicium facere putetur eius coniunctionis, qua. Theae- tetus cum iis continetur libris, in quibus ratio et do- ctrina Megaricorum sub examen vocatur, quale iu Theae- ieto p. 183. E. urbane detrectatur, sitque simul quasi monumentum quoddam temporis aliquando Megaris cum veteribus amicis familiariter transacti; sin minus, quo- niam cum ipso libri argumento nullam omnino coniunctio- nem habet ac necessitudinem, moleste redundare ac prae- ter artis leges annexum esse putandum erit ; quod tamen nemo temere sic statuet, qui quanta etiam his in rebug adornandis Platonici ingenii solertia sit, penitus intelle- xerit *). Quodsi autem de Theaeteto recte ita statui- fur, quid de Sophista inde consequatur, sponte intelli- . gas. Apparet enim ne hunc quidem potuisse in lucem prodire solitarium.
Iam vero his ita exploratis facile liceret definire, quo tempore hi libri omnes et litteris perscripti et edi- tioni destinati fuerint, si quo ordine Plato Aegyptum, Cyrenen, Italiam et Siciliam lustraverit, satis certo te- Statum haberemus. Manifestum est enim eos a Platone ium demum potuisse perfici atque editioni parari, quum audivisset Pythagoreos. Sed tanta est veterum scripto- rum de ea re dissensio, ut alii eum primum Italiam, deinde Aegyptum ac Cyrenen, alii primum Aegyptum et Cyrenen ac deinde Italiam, alii inprimisque Apuleius
*) Exposuimus de his rebus uberius in Programmnate: De argu- mento ct artificio 'Theaeteti ex temporum "rationibus iudicando. Lipsiae 1837. ubi v. inprimis p. 15 sqq.
48 PROLEGOMENA
primum Ptaliam, deinde Cyrenen et Aegyptum, ac tum iterum Italiam et Siciliam adire iubeant *) Quamobrem. hic illud unum tenendum putamus, scriptionem horum operum, excepto 'fheaeteto, quem philosophus iam an- tea videtur commentatus esse, in illud incidere tempus, quo Plato relictis Megaris exteras terras inprimisque magnam Graeciam invisere coepit. Sed haec quum ac- curatius definiri vix possint, tamen tempus, quo opera ista omnia in publicam lucem prodierunt, non tantis te- nebris obvolutum censemus, ut certius indicari nequeat, Magnum enim momentum ad huius rei quaestionem ul- terius profligandam illud facit, quod quotquot scriptores de primis istis Platonis itineribus aliquid memoriae pro- diderunt, ii omnes de eo consentiunt, fuisse ea continuo ordine suscepta neque ulla in patriam reditione inter- rupta. Nam quod Diogenes Laértius III, 8. Ari- stoxenum refert memoriae prodidisse Platonem ter mili- tasse, primum in Tanagram, secundo in Corinthum, ter- tio ad Delium, ubi victoria sit potitus; quodque Aelia- nus Varr. Hist. 1. VIL c. 14. similiter scribit: Zwxod- τῆς δὲ ἐστρατεύσατο τρίς' Πλάτων δὲ xoi αὐτὸς εἰς Τανάγραν καὶ εἰς Κόρινϑον; ea narratio profecto ita comparata est, ut errore nata atque fide prorsus indigna judicari debeat. Nam proelium ad Tanagram sive intel- ligas illud, de quo Thucyd. 1. c. 108 sqq. narrat, sive id, de quo idem scriptor libri ΠῚ. c. 91. refert; neutri Plato interesse notui(, quoniam Olymp. 80. a. 4., in quem annum fere illud incidi, nondum in dias luminis auras prodierat; Olymp. 88. a. 9. autem, $99 tempore commissum est alterum, paene adhuc fuit quadrimus, Quocirca hic error aliquis lateat prorsus necesse est. Neque aliter sentiendum est de eo, quod apud Delium stipendia fecisse narratur. Nam pugna ad Delium inci- dit in Olymp. 89. a, 1. Reliqua igitur una pugna ad Co- rinthum est. Quae certe non potest esse eadem, quam
Ὁ Exposuerunt de hac narrationum discrepantia T enneman-
|. mus System. Phil, Plat. T. 1. p. 30 sqq. Astius De Vita et Scriptis Plat. p. 23 sqq. Hermann. Histor. Pliilos. Plat. V. 1. p. 52 sqq. Nobis quid videatur, in Praefat. ad Opp. Plat. Vol. I. p. XVIII sqq. professi sumus. Apuleium enim sequi consultum ducimus, quippe qui sua hausit. ex commentariis Speusippi de vita Platonis, hoc est, ex fonti- bus limpidissimis.
AD POLITICUM, $9
antea vidimus Olymp. 96. a. 2. commissam esse. Nam res si sic haberet, vix silentio id transmissuri fuissent, qui de Platonis itineribus: per illud tempus factis copio- sius exposuerunt. Accedit quod errore manifesto una cum ceteris pugnis memoratur, quod iam per se fraudis movet suspicionem. Quod miramur sane praeteriisse Clintonem Platonis militiam in "Tabulis chronologicis p. 100. ed, Krüger. sine ulla dubitatione ad hunc annum referentem. Quocirca aliud fortasse ignobilius proelium ad Corinthum factum intelligi liceat, quod in Platonis
inciderit iuventutem. At primum quidem quodnam illud
sit, vix reperias: deinde huic commento quodammodo officit ipse Aelianus Varr. Hist. 1. III. c. 24., qui nar- rat Platonem iuvenem, quum aliquando arma ad facien-
:dam militiam sibi emisset, a Socrate deterritum animo
mutato sese totum ad philosophiae studia convertisse. Ex quo liquidum est philosophum non potuisse postea demut stipendia mereri voluisse, quum sese iam totum philosophiae studiis dedisset. Quae si vera sunt, facile suspiceris Platonem fecisse quidem aliquando stipendia; id enim. etiam ex Diogen. Laert..lII, 24. perspicuum est; sed fecisse iuvenem aetatis militaris initio, témpore nobis ignoto planeque incerto; narrationem autem illam natam esse ex iis, quae de Socrate, Xenophonte, aliis- que philosophis. militia claris memoriae prodita essent.
Nisi forte suspicari malueris alium quendam Platonem
eum philosopho nostro temere esse permutatum. | Nam
extitisse non paucos eius nominis homines claros atque
adeo philosophos, planissime evincent quae exposuerunt Ionsius De Scriptoribus Histor. Philos. libr. I. c. ἢ]. S. 9. et Fabricius Biblioth, Gr. libr. III. c. I. Sed quidquid rei est, illud quidem pro certo et explorato habemus, quod iudicavit etiam Perizonius ad Aelian. Varr. Hist. VII, 14., totam istam narrationem splendido niti mendacio aut temeraria fraude et errore natam esse. Manet igitur certum et indubium, quod supra diximus, Platonem , ubi semel peregrinationes illas, de quibus lo- quimur, suscepisset, per longius temporis spatium' ita patria abfuisse, ut nunquam in eam vel ad breve tem- pus reverterit. Ex quo consequens esse putamus, ut nec libros istos, de quorum originibus quaerimus, ante re- ditum in patriam foras dederit. Etenim cur tandem ea ederet, quum patria paene exul abesset? aut cur pu- . blicaret, cum omni fere cum civibus suis commercio es-
.40 | PROLEGOMENA
set interclusus? aut quam ob caussam, dum quaerebat unde ad sapientiae disciplinam proficeret, eorum editio- nem festinaret? Nimirum res nostro quidem iudicio sic se habet. Elaboravit philosophus haec scripta omnia quo tempore peregre aberat, foras emissurus quum pri- mum ita ferret occasio, ideoque redux in patriam eadem secum attulit iam prope perfecta et absoluta, ut ea sta- tim post adventum suum posset cum civibus suis com- municare, "Atque hinc verisimiliter sane coniicere licet, quo tempore tandem in lucem publicam sint emissa.
. Sed hoc loco aliud quid nobis exponendum videmus, priusquam ad istud ipsum accuratius indagandum progre- diamur, Dubitare enim aliquis possit, num Plato revera haec opera ante reditum in patriam ex primo itinere confecerit et paullo post, sicuti nostra fert.opinio, in lucem emiserit; utrumque enim item posteriore demum aetate ab eo fieri potuisse. Quae quidem dubitatio quo removeatur, id agendum est, ut etiam illum temporis terminum certius constituamus, quo scriptio pariter at- que editio eorum veluti ex altera parte circumscribatur. Et hic quidem plurimum momenti illud facit, quod ar- gumentum horum librorum ad illa tempora, quorum in- dicia in iis reperiuntur, mire profecto congruit, ad alia tempora non item. Nam uf pauca tantum memoremus, num íandem verisimile putabimus, Platonem exordium illud Theaeteti multo demum tempore post otium illud suum Megarense conscripsisse? num eum Eleaticorum et Megaricorum doctrinam pariter atque disserendi con- suetudinem censebimus tum demum taxavisse, explorasse, ad suam denique rationem correxisse,. quum iam pluri- morum annorum spatium effluxisset, ex quo eam cogno- visset accuratius? num quae a Pythagoreis acceperat, diuturno silentio premere voluisse videri debebit, quum eo potissimum consilio ad illos profectus esse dicatur, ut eorum inventa pernosceret atque inde suam rationem. ac disciplinam quantum fieri posset locupletaret? — Et nonne quaestiones illae de scientiae caussis et fontibus, de idearum vi et natura, de arte dialectica, de rerum publicarum gubernatione, de veri philosophi dignitate, in Theaeteto, Sophista, Politico, Parmenide institutae, vel maxime eum decent, qui miseram patriae conditionem pertaesus sese totum philosophiae studiis dedere consti- tuerat? nonne optime conveniunt in eum, qui, relicta disciplina Socratica, iam suo Marte id agere decreverat,
AD POLITICUM. 41
ut et veritatis fontes subtilius indagaret et philosophiae dignitatem vimque salutarem maximam esse demonstra- ret? nonne propriae quasi eius videri debent, quem tunc novimus cum Megaricis. et Pythagoreis familiariter ver- satum esse eoque ad harum maxime rerum commentatio- nem deduci debuisse? Enimvero sunt haec omnia certe eiusmodi, ut, si non certum, at tamen longe verisimil- limum reddant quod nobis probari antea significavimus. Iam vero quid tandem de editione illor:m librorum, antea si non plane absolutorum, certe tamen consignatorum atque litteris perscriptorum, censebimus? putabimusne eam a philosopho, posteaquam in patriam rediisset, diu esse procrastinatam aut in multos annos dilatam? Nimi- rum id nostra quidem sententia sic tantum liceret suspi-
«ari, si eius nihil interfuisse constaret, utrum studiorum
suorum fructus non ita multo post reditum suum an tem- pore aliquanto posteriore divulgarentur. Nunc secus fuisse res ipsa indicat. Nam magnopere profecto pro sua rerum conditione debuit optare, ut quam primum civibus suis palam faceret, quantum per longum illud temporis spatium, quo patria abfuerat, in sapientiae stu- diis profecisset. Quamobrem nos quidem arbitramur, eum temporum opportunitate non praetermissá, quum primum in patriam rediisset, foras dedisse quae per iti-
.nerum fempora de rebus ad philosophiam pertinentibus
commentatus erat. Atque id ipsum etiam de Politico sic statuimus, Quem quod Schleiermacherus *) et Car, Fr. Hermannus **) longo post Sophistam intervallo
scriptum editumque voluerunt, videntur illi nec satis re-
putavisse, quo vinculo hic dialogus cum ceteris, quos saepe. diximus, dialogis cohaereat, neque diligenter at- tendisse illud, quod sane observatione dignissimum fuit, scriptum esse librum quo tempore Plato iam pleniorem aceuratioremque Pythagoricae sapientiae notitiam acce- pisset. Nam his animadversis profecto facillime intelli- gitur, qui fiat, ut in eo multa vel attingantur vel expo-
nantur atque illustrentur; quae in Philebo, 'linaeo, Re-
publica, hoc est libris aliquanto post scriptis , copiosius explicata sunt, neque ulla nos coget necessitas, ut eum ab societate illorum librorum segregemus ac divellamus,
*) Opp. Plat. Germ. V. II. P. Il. p. 251. **) Histor. Phil. Plat. V. E. p. 501 et 502.
42 PROLEGOMENA
quibus ipse Plato eum adiunctum esse voluit *). Huc. accedit aliud: quid, quod nostram de his rebus opinionem non mediocriter confirmat. Nam absolutionem editionem- . que horum operum omnium non potuisse a Platone diu . differri et procrastinari, etiam ex eo non inepte conclu- dere videmur, quod non ita multo post reditum in pa- iriam, suscepto in Academia docendi munere, nisi fallit coniectura, dialogum illum, Phaedri nomine inscriptum, ianquam disciplinae suae atque institutionis praenuncium quendam in publicum emisit **), id quod factum est cir- citer Olymp. 98. a, 4. **); quodque inde ab hoc tem- poris spatio, missa iam Eleatica ista disserendi methodo, ad cuius exemplum sermonem gravibus de caussis in So- phista, Politico ac Parmenide attemperaverat, rursus re- verti& ad Socraticam illam dicendi scribendique elegan- tiam et ubertatem, quam in. Phaedro, Symposio, Repu- blica, aliis libris praestantissimis , summa cum voluptate admiramur.
Atque. hic tandem eorum, quae hactenus disputavi- mus, quasi summam . facere licebit. ^ Videmur enim dis- putatione nostra certe effecisse hoc, ut libri illi omnes, de quibus agitur, inde ab Olymp. 96. a. 2. usque ad Platonis in patriam reditum litteris perscripti, ante Olymp. 98. a. 3. vel 4. autem posteaquam redux in patriam fa- ctus erat, in publicam lucem emissi esse existimandi sint. Quod si igitur accuratius definiri poterit, quo anno phi- losophus Athenas redierit, his rebus facile apparet lucem affusum iri etiam multo clariorem. Quocirca age expe- riamur an de.his aliquid extricare possimus, Fiet autem id commodissime sic, ut colliramus in unum, quae de Platonis temporibus sparsim memoriae prodita sunt, Con- stat igitur testimoniis scriptorum veterum gravissimis Pla- : tonem Olymp. 95, 8, 2. sive anno $99 4) ante aer. Chr.
*) Pythagoricae rationis vestigia in Politico ac Parmenide ex- pressa Hermannum omnino videntur praeteriisse; alio- quin certe p. 901. et p. 505 sqq. de his libris aliter erat iudicaturus.
**) Assentitur nobis de his rebus C. Fr. Hermannus ]. c. p. 123, ann. 176. et p. 514. id quod non sine magua lae- titia intelleximus.
wy Vi Prolegg. nostra ad Phaedrum, et ad Symposium p. 39.
1) In temporum notatione placuit Clintonis rationes sequi, quod hic monuisse nom erit inutile.
ΟΝ Decet m
"ρ΄ mcs. a."
bat ν 8 eu
Mtas oU NIB EOM T IN Cl
AD POLITICUM. 43
discessisse Megara: quo tempore secundum Hermodorum . apud Diogenem Laért, IlI, 6. 28. viginti annos, se- cundum alios fere triginta annos natus fuit. "Posteriorem sententiam verisimiliorem esse, non infitiabuntur qui lo- cupletissimos auctores meminerint philosophum narrare Olymp. 81. a. 3. sive anno 429 ante aer. Christ, natum esse ἢ). lam vero Epistol. Plat. VII. p. 824. A. circiter quadraginta annos natus Syracusas dicitur pervenisse. Quod si ita est, factum sit prorsus necesse est Olymp. 97. a. 4. sive anno 389. ante aer, Christ. Atque id unice verum videtur Corsinio in Gorii Symbolis Li- ter. Vol. VI. p. 91 sqq. Unde vir doctus locum Cice-. ronis in Cat, mai. c. XIL emendandum censet. Quod enim ibi legitur: quem (Platonem) Tarentum venisse L. Camillo, Appio Claudio coss. reperio, id sic refingi iubet: quem Tarentum venisse 1. 4emilio et Appio Cornelio tribunis (h. e. M. Furio Camillo dictatore) et abisse L. Camillo et Appio Claudio coss. reperio. ἘΠῚ certe istud L. Aemilio etiam codicum quorundam testimoniis con- firmatur. Sed de reliquis vix cum viro docto consentias, quandoquidem Plato non anno U. C. 404. sive 350. ante aer. Christ, h. e. Olymp. 107. a. 3. obiisse dicitur, quo anno secundum Pighium Annal. Rom. T. I. p. 249. Lu- cius Camillus et Appius Claudius consulatum gesserunt,
sed potius anno aetatis octogesimo primo, hoc est Olymp.
108. a. 2. sive anno 341. ante aer. Chr. vita defunctus esse. Quamobrem locus fortasse leniore mutatione refin- gendus erit, Sed hoc in medio relinquamus. Venit igi- tur Plato, si qua ceteris testibus fides est, Syracusas Olymp. 97. a. 4. sive 889. a. Chr. Ubi quam diu com-
moratus sit, nemo certius testatus est, Verisimillimum
tamen putamus eum haud ita diu ibi permansisse, quan- doquidem Dionysius statim ut advenerat ferre non potuit eam, qua utebatur, oris libertatem **). Quocirca pleri- que statuunt ipsum eodem anno, quo venerat Syracusas, rursus in patriam rediisse. Ac sane pertinere huc vi- deatur illud, quod Eusebius Chron. ad Olymp. 97. a. 4. annotavit: ,JPlato philosophus agnoscitury^ nisi id pro-
*) V. Menag. ad Diog. Laert. IIT, 3. p. 136. Meiners Hi- stor. Artium ac Doctrinar. Graec. Vol. 11, p. 684. Her- mann. Histor. Philos. Plat. V. 1. p. 86.
") V. Plutarch. Vit. Dion. c. 5. p. 264. ed. Reisk., qui omnium uberrime de his rebus exposuit.
41 PROLEGOMENA
babilius ad eius in Sicilia adventum referatur aut alia nitatur temporum computatione. Quamobrem alia via ingredienda est ad inveniendum id, quod quaerimus. Opti- mum factum autem, quod memoriae proditum est, quam fortunam philosophus Syracusis revertens expertus sit. Plutarchus enim Vit. Dion. c. 5. p. 269. ed. Reisk. : oí μὲν οὖν περὶ τὸν Δίωνα τοῦτο τέλος ᾧοντο τῆς ὀργῆς γεγονέναι, καὶ τὸν Πλάτωνα σπεύδοντα συνεξέ- σιείίπον ἐπὶ τριήρους, ἣ Πόλλιν ἐχόμιζεν εἰς τὴν 'EA- λάδα, τὸν Σπαρτιάτην. ὁ δὲ Διονύσιος χρύφῳ τοῦ Πδλλιδος ἐποιήσατο δέησιν, μάλιστα μὲν ἀποχτεῖναι τὸν ἄνδρα χατὰ πλοῦν, εἰ δὲ μή, πάντος ἀποδόσϑαι" βλαβήσεσϑαν γὰρ οὐδέν. ἀλλ᾽ εὐδαιμονήσειν ὁμοίως, δίκαιον ὄντα, κἂν δοῦλος γένηται. διὸ χαὶ λέγεται Πόλλις εἰς .Aiywev φέρων ἀποδόσϑαι Πλάτωνα, πο- λέμου πρὸς ᾿ϑηναίους ὄντος αὐτοῖς, καὶ ψηφίσματος, ὅπως 0 ληφϑεὶς 4ϑηναίων ἐν «Αἰγίνῃ πιπράσχηται, Similia vel potius eadem fere narrant vel attingunt Diodor. Sic. XV, 1. La- ctantius De falsa sapientia III, 25. Cornel, Nep. Vit. Dion. c. 2. Diogen. L. III, 18 — 21. coll. II, 86. Aristides Orat, Platon. Tom. II. p. 304 sqq. ed. Din- dorf, Plut. De exil. p. 603, B. Macrob. Saturn. I, 11. Ho- rum nonnullis testibus Anniceris, hospes Cyrenaeus, Pla- ionem viginti vel triginta minis redemit et in libertatem vindicavit. De Aeginetarum psephismate Diogen. Laert. ΠῚ, 19. scribit: τὸν πρῶτον ἐπιβάντα ᾿ϑηναίων τὴν γῆσον ἄχριτον ἀποϑνήσχειν. lam vero de illis Aegi- netarum cum Atheniensibus dissensionibus atque bellis copiose exposuit Xenophon. Histor. Graec. libr. V. c. l. inde a S. 1. usque ad S. 21. Ubi quae narrantur, ea prudenter Dodwellus ad Olymp. 98. 1. retulit. . Pro- xime enim ante pacem Antalcideam evenerunt, quam. Olymp. 98, anno 2. compositam esse optimorum aucto- rum sententia est ἢ). Ex quo quid consequatur, sponte apparet. Rediit enim Plato in patriam suam Olymp. 98, anuo 1l, sive 988, ante aer. Christ. Atque hoc si ita evenit, quid de tempore, quo quattuor isti libri, quos
ÀJ.
*). V. Corsini Fast. Att. III. p. 293. Manso Spart. IIT, 2. p. 204.- Clinton. "Tabul. Chronol. p. 110. ed. Krüg. Fallitur igitur magnopere Müllerus Aeginet. p. 190. qui a Diodoro in errorem inductus bellum Aeginetarum cum Atheniensibus ad Olymp. 98, ann. 4. retulit.
AD ΡΟΙΙΤΊΟΌΜ, ^ 48
saepe diximus, vel scripti vel editi sint, existimari de- beat, iam tandem certius videtur definiri posse. Nam scripti sunt atque litteris exarati intra Olymp. 95. annm. 2. aut 96. anti, 2. atque Olymp. 98. ann. 1. sive intra annum 399. atqüe 888. a. aer. Chr., foras autem statim post Olymp. 98. ann. l. prodierunt fortasse magis tum perpoliti et prorsus elimati. Ex quo tempore quoniam Plato de scholis in Academia habendis cogitavit, Phae- drum et Symposium commentatus est, quos libros antea significavimus post Olymp. 98. 2. vel 3. in publicam lu- cem prodiisse, quo tempore philosophus publice docendi munus in se suscepisse videtur.
Atque haec quidem generatim et communiter de il- lis libris omnibus, quos eo temporis spatio a Platone scriptos ac foras datos esse suspicari liceat, Sequitur ut separatim de Politico dicendum sit, quem eidem tem- pori assignavimus. Duae autem res hic discutiendae ve- niunt, Nam primum ex temporum rationibus declaran- dum videtüir, ob quamnam caussam philosophus istud potissimum argumentum sibi tractandum sumserit; deinde videndum, cur hunc sermonem, qui in longe alia re il- lustranda versatur quam quae in 'Theaeteto, Sophista et Parmenide tractatur, cum his ipsis operibus arctius con- iungendum existimaverit. Quibus explicatis futurum esse speramus, uf quae antea de temporibus, quibus hi libri litteris mandati sint, disputavimus, certioribus etiam ar- gumentis confirmentur,
Et de argumento quidem Politici si quaeritur, nos certe in ea sumus opinione, ut eadem illa tempora, quae philosopho de veritatis et cognitionis natura atque caus- sis disserendi occasionem dedissent, ipsi etiam eam op- portunitatem et paene necessitatem attulisse existimemus, ut de verae artis civilis dignitate ac praestantia expone- ret, et vero etiam ostenderet, quantum ea ab vulgari ista reipublicae gerendae ratione discreparet, quae solo usu nulla ratione collecto contineretur. Reliquerat enim, sicuti antea dictum est, post obitum Socratis patriam suam eo consilio, ut sese totum philosophiae studiis de- deret neque uiiquam attingeret rempublicam; iam satis diu apud exteros erat versatus rerum patriarum, ut qui- dem videbatur, prorsus incuriosus; denique nee unquam futurum esse sperari poterat, ut reipublicae consilio at- que opera sua rursus prodesse vellet, quandoquidem apud
m-
46 . PROLEGOMENA
se constituerat etiam postero tempore eum vitae cursum tenere, ut discendo potius atque docendo quam publica munera administrando virtutis aliquam laudem quaereret, Hoc vero consilium suum animo praevidebat, opinor, non esse defuturos qui maligne carperent et calumniarentur
aut certe non ex aequo iudicarent. Quid igitur eum tunc
fecisse existimabimus? Nimirnm fecit.id, quod tam ex- celsi animi viro longe fuit dignissimum, loc est, facto- rum suorum atque consiliorum rationem ita reddere con- stituit, ut non tam suam ipsius quam sapientiae et vir- tutis caussam egisse videretur. Atque hoc ut ita face- ret, etiam illud putamus effecisse, quod posteaquam in Italiam pervenit, quid Pythagorei. de istiusmodi rebus sentirent, accuratius cognovisse videtur. Quorum sen- tentiam quum videret esse tam praeclaram atque magni- ficam, ut ad eas, quas ipse dudum de civili prudentia et civitatum gubernatione suscepisset, opiniones vel stabi- liendas atque confirmandas vel etiam emendandas pluri- mum conduceret, confidentius etiam atque alacrius opus jstud aggressus est, ad quod suscipiendum ipsa tempora gravissime cohortari videbantur *). Ostendit igitur civi- bus suis, quos iam alio tempore in Menone, Gorgia, Protagora, aliis libris, admonuerat, quanti aestimanda esset quae vulgo jiactaretur virtus civilis, his igitur nunc tandem ostendit perfecti illius civitatum rectoris speciem et imaginem, qualem ipse mente-et animo informasset; descripsit item eos, qui quum temerario cum fastu pru- dentiae civilis laudem praeter ceteros affectarent, tamen optimo illi et perfecto reipublicae gubernatori, hoc est, philosopho in vitae communis actione constituto, tanto intervallo essent postponendi, ut nihil nisi vani quidam et inepti eius imitatores iudicari deberent; exposuit porro et in illustri luce collocavit earum rerumpublicarum, qui- bus Graecia utebatur, fortunam et conditionem, et qui- bus eae malis premerentur quamque longe ab optimae civitatis laude abessent, summa orationis libertate de- monstravit; denique veram rectamque civitatis admini- strandae ralionem docuit esse unam illam, quae ex in- genio atque animo regis aut principis vera sapientia re-
*
*) Platonem per Pythagoreos rursus ad rerum civilium conside- rationem permotum esse verissime disputat Hermannus Histor, Philos. Plat. L p. 60 sqq.
ὑῶν αὐ, »ς, - e d
AD POLITICUM. 41
ferto tanquam ex fonte ac principio proficisceretur ne- que ex incertis suspenderetur opinionibus. Haec igitur atque alia id genus, de quibus in Politico explicatur, nonne apertum est peropportune a philosopho tum tem- poris esse excogitata atque litteris perscripta, quum vi- tatis negotiorum publicorum tempestatibus sese tanquam in portum philosophiae contulisset atque porro ita vivere constituisset, ut etiam aliquando redux in patriam factus unice philosophiae studiis vacaret eoque ipso usui civi- tati esset? — Enimvero nos quidem totius vitae cursum ab eo emensum ordine deinceps mentis tanquam oculis lustrantes fatemur nullam eius invenisse partem, quae ad harum rerum explicationem atque commentationem ma- gis fuerit opportuna. Quocirca plane nobis persuasimus etiam rerum in Politico tractatarum delectum eum esse, qui optime in illa tempora conveniat, quibus hunc librum pariter atque Sophistam et Parmenidem litteris consigna- íum esse suspicati sumus.
Atque hie progredi sfatim licebit ad alterum illud, de quo nos exposituros esse antea professi sumus. Quae- rendum est enim, cur Plato Politicum suum cum Theae- teto, Sophista et Parmenide ita coagmentaverit, ut hi libri omnes tantum non unum corpus conficiant. Cuius rei caussas si item in temporum illorum rationibus po-
.sitas invenerimus, novum sane habebimus argumentum,
quo sententiae antea propositae fides et auctoritas sta- biliatur. PONE |
Quodsi igitur quaerimus, quonam vinculo Politicua cum tribus reliquis illis sermonibus colligatus sit, certe manifestum esse oportet omnibus, non tam necessariam quam fortuitam esse eius cum his operibus copulationem. Nam si verum fateri volumus, externa tantum forma ac specie cum illis continetur, quandoquidem in eo idem ile hospes Eleaticus, qui in Sophista loquens inductus est, etiam .de rebus ad civitatem pertinentibus disputat atque eadem in disserendo ratione utitur, quam adhibue- rat ad indagandum sophistam; sed primaria quaestio in eo instituta cum argumento TTheaeteti, Sophistae et Par- menidis adeo nullam habet necessitudinem et coniunctio- nem, ut plane ab eo seiuncta et diversa videatur. Nam rex ille, qui perfecta rerum civilium scientia ornatur, etsi non est alius nisi philosophus iu media republica constitutus, tamen quatenus in eius sapientiae societatem
a8 | PROLEGOMENA
et communionem perveniat, de qua in reliquis: tribus sermonibus explicatur, ne per transennam quidem osteu- ditur. Quod quo facilius intelligatur revera ita esse, age paucis videamus, quo artificio philosophus haec operz ita inter se iunxerit et copulaverit, ut una sermonis per- petuitate cohaerere videantur.
Itaque in Theaeteto constat eorum sententiam exa- minari et redargui, qui veritatis scientiam et cognitionem in visis atque rectis opinionibus volebant inesse, Quod quidem fit ab ipso Socrate, qui coram Theodoro Cyre- naico aliisque familiaribus cum 'Theaeteto, praeclari in- genii adolescente, de his rebus sic disputat, ut simul Socraticae illius obstetricandi artis tanquam specimen quoddam exhibeatur, unde eius virtus ac praestantia tota cognoscatur, [ἃ quod non temere negligi oportuisse mox intelligetur. Verum sermo ille quum olim Athenis habi- tus sit, tamen Megaris in aedibus Euclidis "Terpsioni Megarensi recitatur; quo elegantissime significatur earum rerum disputationem, quae iam suscipiatur, pertinere uti- que ad philosophos Megaricos, adeoque inde ab eo tem- pore esse institutam, quo philosophus apud illos olim fuerit commoratus. lam vero in Sophista, qui postridie hDabitus fingitur, transitur ad Eleaticos. ^ Examinatur enim et refellitur eorum de Uno sive de Ente sententia, idque prudenter instituitur sic, ut simul doceatur, qua necessitudine et coniunctione id quod sit cum eo conti- neatur, quod non esse iudicari oporteat. Sed de hoc " argumento non jam Socrates disputat, verum hospes ali- quis Eleaticus a Theodoro in hesternorum familiarium societatem adductus. Nimirum is, veri reperiendi stu- dio mirifice inflammatus et quaerendi subtilitati scholae more et instituto egregie adsuefactus, denique paene invitus eo defertur, ut Megaricorum sententiam ad Pla- tonis rationem deflectat et repudiata Parmenidis id quod non esset plane tollentis opinione eius quod sit quodque non sit necessitudinem felicissime patefaciat. Sed hoc quum sit principale libri argumentum, tamen disputatio- nis exordium ab alia quadam re ducitur, primo quidem adspectu multum diversa, sed revera cum illo coniunctis- sima, Etenim hospes Eleaticus, ubi per Theodorum prae- sentibus amicis satis est commendatus eosque humaniter salutavit, protenus ab his interrogatur, quomodo Eleatici sophistam, virum civilem, hoc est rerum civilium scientia instructum , atque philosophum distinguant ac secernaut;
AD POLITICUM. 49
vulgo enim eos omnes pessimo errore inter ipsos con- fundi, siquidem ita accidat, ut philosophi modo pro so- phistis, modo pro viris rerum publicarum gnaris et pe- ritis, modo etiam pro insanis habeantur. taque ille pri- mum sophistam investigandum. statuit. Hoc vero faciens in eam pedetentim devenit sententiam, ut propriam eius tanquam sedem ac domicilium in eo quaeri oportere ex- istimet, quod non esse dicatur. Quo facto progreditur ad exquirendam naturam rationemque eius, quod esse ef non esse dicimus: quam dum explorat sic, ut id ipsum maxime spectasse videatur, eadem opera etiam sophistae indolem et naturam reperit, eoque modo id, de quo an- iea erat dubitatum, felici denique successu in clarissima luce collocat. Ita igitur in hoc dialogo et sophista in- vestiratur, et non entis cum ente cognatio sic ostendi- iur, ut veritatis cognitionem ex utroque esse suspensam arte prorsus: divina doceatur. Sed quum in harum re- rum explicatione admirabilis certíatur Platonis solertia, tum non minor ars elucet in disserendi forma et ratione, quam illi adhibuit. Nam quemadmodum in "Theaeteto Socraticae dialecticae tanquam speciem quandam depin- xisse videtur, ita in Sophista Eleatam induxit eum, qui acumini dialectico tribuat plurimum ac scholae suae mori et consuetudini in disserendo ita obtemperet, ut eius tanquam imago quaedam ob oculos ponatur. Quamquam id ea fit moderatione, ut moris alieni imitatio argumenti explicationi nihil officiat. Sed de his infra dicemus ex- plicatius: nunc rem paucis significasse satis erit. Per- gimus ad eum dialogum, qui Sophistam ordine deinceps excipit, hoc est, ad Politicum. Etenim sophista invento Eleates .protenus accedit ad informandum virum vera re- rum civilium scientia pollentem. Nec tamen iam in eo uno describendo subsistit, verum etiam illos depingit, qui artis civilis laudem temere aucupabantur. Quocirca hoc libro perfecti et consummati viri civilis species et imago proponitur, sed eidem etiam illi, qui temerario vulgi iudicio rerum civilium prudentia excellere putaban- tur, tanquam ex adversa parte opponuntur. Quod qua ratione fiat, infra declarabitur. Hoc loco id unum ad- monuisse iuvabit, perfectum illum optimumque civitatis gubernatorem, si rem accurate aestimes, non esse alium nisi ipsum philosophum sive sapientem in vitae publicae actione constitutum et civitatis factum gubernatorem, ut Plato iam in Politico philosophum ex parte depinxisse
Plat. Opp. Vol. IX. Sect. 1. i
50 PROLEGOMENA
existimandus sit, Verum finxit eum in hoc libro talem, qui non iam eius, quod est vel non est, vim naturam- que perscrutetur, sed qui mente sua atque ratione tan- ium valeat, ut ipse solus pro communi quadam totius reipublicae lege habendus sit. Quare facile intelligitur in his exponendis nullam habitam esse rationem eorum, quae in 'lheaeteto ac Sophista de humanae mentis co- gnitione eiusque principiis ae fontibus disputata sunt. Sed haec sicuti penitus videntur neglecta, ut per totum Politieum nusquam respiciantur; ita disserendi ratio in Sophista usurpata hic veluti consummatur ac perficitur. Nam eadem prorsus hic methodus dialectica atque illic dominatur; sed ita dominatur, ut subinde etiam corriga- tur ab Eleata atque emendetur. Quamobrem apertum est philosophum id egisse , ut utrumque dialogum etiam communis dialecticae vinculo arctius coniungeret ac ve- luti constringeret. Atque haec quidem de Sophistae:t Politici nexu et coniunctione. Reliquum fuit denique, ut etiam philosophi species et imago perficienda esset, cuius spes in Sophista et Politico identidem facta erat. Et recte sane. Enimvero quemadmodum in Politico na- tio eorum, qui laudem scientiae civilis temere appetere iudicantur, e regione posita est vero germanoque sa- pienti, qui unus merito suo censetur politici nomine di- gnus esse: ita etiam sophistae illi, qui in eo quod non est habitare iudicatur, verus philosophus opponendus fuit, hoc est is, qui idem esset germanus .dialecticus, qui- que unice in eo, quod vere est, contemplando summo studio. occuparetur. Atque hoc nostra quidem seritentia factum est in Parmenide *). Nam in hoc libro qui re- praesentatur philosophus, is sophistae illi, in cognomini sermone prae oculis posito, prorsus ex altera parte re- spondet. Quippe ille nihil aliud nisi fraudem et falla- cias consectatur ideoque in eo potissimum, quod non est, versari dicitur; hic vero perpetuo id agit, ut eius, quod vere est, vim rationemque omnem indaget et ex- quirat, nihilque intentatum relinquit, quo ad veri intelli- gentiam perveniatur, Quod ut non perviderent homines
*) Diximus de hac re explicatius Prolegg. ad Sophist. p. 45
'" sqq. In eandem sententiam eodem fere tempore, quo ista scripsimus, Zellerus devenit Studior. Platonic, p. 194 sqq. ineo tamen falsus, quod Parmenidi medium inter Sophistam et Politicum locum assignavit.
AD POLITICUM. 91
doctissimi, effectum: maxime eo est, quod in hoc libro non hospes iste Eleaticus loquens inducitur, quem in Sophista et Politico disputantem audimus, sed ipse Par- menides, summus illé scholae Eleaáticae magister, qui vum Socrate sapiente , sed tunc adhuc adolescente , de rebus longe gravissimis colloquitur, At enim vero id ipsum, si rem accurate pérpendas, prorsus egregie δά rem praesentem acconimodatümi esse iudicari oportet, Nam ita primum quidem qui gràvissimus hàbebatur do- ctrinaé Eleaticae auctor atque princeps vini rationemiqué οὐσίας omnem exponit, et quidem sic exponit; ut deni- que Eléatarum et Pythagoreorum opiniones ad Platonis sententiam referantur: deindé iuvenis Socratis exetüplo docetur, quisnam illé sit, qui indole et natura vere phi- losopha praeditus esse existimari debeat; quandoquidem senex Parmenides Socratis iuvenis ingenium vehementer admiratur adeoque auguratür, eum aliqüando, sicübi in vero quaerendo nüllius rei investigátionem | reformidet, sed suis omnià ponderet mioinerntis; ad summam perfecti philosophi laudem facile esse perventurum *). Postre- mum nimirüni facilé ápparet 60 pertinere; ut quum ipse Parmenides et singulari ingenii acumine et veri repe- riendi studio maxinio excellat, tamen Socratem eüm esse significetur, in quo vis animi ingeniique philosophi ma- xime eluxerit, Quamobréni in utroque simul veri phi- losophi imaginem expressam cerni, altero iam adülto at- que sene, altero adolescente, in optimam futuri tempo- ris spem excrescente, si non dilucide pronunciatur; at ceríe non ita obscure ostenditur. At enim vero, iriquit aliquis, qui tandem fieri potuit, ut in locum Eleatae re- pente succederet Parmenides, cum Socrate adhuc iuvene de gravissimo argumento disputans? Nimirum Lic dili- genter est reputandum, Cephalum quendam Clazomeniüm induci loquentém, qui familiaribus ipsum tacite audieüti- bus sermonem iam ante multos annos Athenis habituim exponit. Quo profecto efficitur, ut, etiamsi scena dia- logi praeter expectationem mutata sit, tamen nihil ma- gnopere offendamur, siquidem existimare licet eosdem il- los homines, qui in 'Theaeteto, Sophista et Politico fa- miliariter conversati sunt, etiam hic Cephalo dare ope- ram eiusque narrationem audire. Atque hinc tandem
*) V. Parmenid. p. 130. A sqq.
52 PROLEGOMENA
certissime perspicietur, quorsum illud pertineat quod So- crates in lTTheaeteto p. 183, E. et in Sophista p. 217. C. narrat sese olim adolescentulum cum sene Parmenide de istiusmodi rebus sermones contulisse. Manifestum est enim tecte significari Parmenidem, cuius scriptionem Plato. quo tempore ista enunciavit iam meditatus est.
Sed haec de Politici cum tribus illis, quos diximus, libris necessitudine et coniunctione *). Quae qui dili- genter perpenderint, ii facile largientur- vere nos supra iudicavisse, pendere eam fere ex rebus fortuitis, neque disputationis in Politico habitae argumentum tale esse, quod cum quaestione de scientiae fonüibus deque esseu- tiae rationibus in 'lTheaeteto, Sophista et Parmenide agi- tata arctiore quodam vinculo contineatur. Quid igitur? qui tandem factum esse putabimus, ut philosophus illum librum cum tribus reliquis consociaverit et in unum con- iunxerit? Dicam equidem quod sentio. Etenim haec opera omnia sicuti tempus originis habuerunt commune, ita etiam communiter a Platone editioni destinata sunt, Nam quo tempore philosophus in eo fuit, ut varias de veri iudicio opiniones exploraret et ad suam ipsius sen- tentiam referret, eodem in scientiae civilis commentatio- nem delatus est, adiutus ea in re atque confirmatus etiam a Pythagoreis, qui de rebus ad civitatum administratio- nem pertinentibus sentirent magnificentius. Horum au- tem studiorum fructus quis est qui dubitet eum quam . primum voluisse edere et cum popularibus suis commu- nicare? Etenim multum sane ipsius interfuisse videtur, ut quum primum in patriam rediisset, non modo intelli- geretur, quid quantumque esset quod in peregriuationi- bus ad sapientiae disciplinam profecisset, verum etiam de suo rerum publicarum iudicio publice constaret. Quamobrem quae de his rebus omnibus tunc commenta- tus erat, ea coniunxit artificiosius. Nam opera tanquam secundaria etiam sophistam, virum civilem et philoso- phum constituit depingere; quod quidem ita perfecit, ut quomodo philosophus verus et germanus quum a viris . vulgari iudicio in republica claris tum a sophistis distin-
*) Quae Schleiermacherus Praefat. ad Politic. p. 262 sq. de Politici cum Euthydemo, Cratylo et Protagora necessitu- dine exposuit, ea quoniam vel incerta vel falsa videntur, hic respicienda aut examinanda non putavi.
AD POLITICUM. 93
guendus sit, Mériasime appareat. Nam philosophus, etsi secundum ipsius sententiam maxime dialecticus est, ta- men idem iam in Politico, quatenus in publicae vitae luce versatur, adumbratur. ac depingitur; in Parmenide aufem denique ut acerrimus veri explorator, qui id quod est subtilissime summoque cum studio exquirit, informa- tur. Atque hoc artificio Plato id consequutus est, ut quasi vinculum aliquod nancisceretur, quo opera cetero- quin argumenti dissimilis .ac plane diversi apte contine- rentur. Id vero quo firmius videretur esse, in Sophista et Politico simul Eleaticam disserendi viam rationemque ob. oculos collocavit, quam ut inprimis respiceret, item temporum rationes effecisse existimandae sunt, Nam ex quo Megaris degerat, ipsum subtilis iste artis dialecti- cae usus adverterat, quem Megarici, Eleaticorum sequuti exemplum, praeter ceteros tenere visi sunt.
Sed hoc ipsum nos admonet, ut ad eum locum ac- cedamus, quo de disserendi genere in Politico conspicuo disputatum iri significavimus. Et possumus sane iure quodam nostro iam tandem ulterius progredi, siquidem de temporibus, quibus hunc librum et scriptum et edi- tum esse verisimile sit, ita exposuimus, ut quod addeu- dum videatur, nihil amplius habeamus. Effecisse autem videmur, ut liber intra Olymp. 96. a. 2, et Olymp. 98. a. 1. scriptus nec ita multo post in lucem editus esse existimandus sit, eamque sententiam nostram ostendimus esse talem, cui dialogi argumentum atque adeo eius cum 'Theaeteto, Sophista et Parmenide nexus et copulatio quammaxime conveniat. Unde sicuti rationi nostrae plu- rimum praesidii et firmamenti accessit, ita vicissim iam Platonico operi nonnihil lucis admotum esse non inepte videmur statuere. Et vero etiam iis, quae porro de eo exponenda sunt, aliquantum hine lucis affundetur. Ve- rum aggrediamur ad id, quod supra diximus dehinc a nobis tractatum iri. Dicendum enim nunc de genere dis- serendi in Politico conspicuo, et quorsum id pertineat ostendendum. Quae quidem disputatio etiam ad diluci- . dandum Sophistam valebit, ad quem consulto paucis tan- tummodo de Ais rebus disputavimus.
Est vero disserendi ratio, quae in Politico domina- itur quaeque ei cum Sophista fere communis est, longe dignissima, de qua peculiari opera disquiratur. Videtur enim adeo esse singularis, ut universo operi afferat spe-
94 PROLEGOMENA
ciem sanequam admirabilem et a reliquorum sermonum Platonicorum, si ab uno Sophista et Parmenide disces- serimus, forma et venustate plurimum abhorrentem. Nam exceptis paucis quibusdam locis, de quibus mox disseretur, plena hic omnia sunt acutis ac subtilibus ge- nerum in formas ipsis subiectas divisionibus; plena item argutis conclusiunculis et argumentationibus ; plena deni- que partiendi atque definiendi spinis densissimis, ut li- brum legentes plane nobis videamur quasi in dumeta hor- ridae cuiusdam dialecticae pervenisse, Quid igitur? quam- nam tandem caussam et rationem esse putabimus, cur Plato praeter morem et consuetudinem suam tam singu- lari disputandi genere usus sit? qui factum esse cense- bimus, ut iam relicta illa Socratica disserendi facilitate et elegantia tam tristem et paene morosam dialecticam susceperit? quid denique ipsum in eo sequutum 'esse ar- bitrabimur, quod missa Socratica disputandi ratione, qua in Theaeteto adhuc usus est, plane diversum disputandi genus adhibuit? Longi hic esse possumus in confutan- dis aliorum de his rebus opinionibus *). Sed praestat vitatis ambagibus breviter indicare, quid ipsi de hac re sentiamus, ac deinde sententiae nostrae reddere rationem, δὶ lorte fieri possit, ut eam aliis quoque persuadeamus. Censemus autem Platonem in his libris Megaricorum dialecticam, inprimisque dividendi rationem ab iis usur- patam, fanquam illustri aliqua imagine repraesentavisse in eaque re similiter esse versatum atque in exponenda iudicandaque. eorum doctrina fecit. Etenim adumbravit eam et quam potuit fidelissime imitando expressit, ut legentes haberent, unde de eius vi et usu iudicarent; verum eadem opera etiam quaedam eius notavit vitia eamque demonstratis mali acuminis fraudibus. emendavit emendatamque quodammodo cum Socratica ratione con- ciliavit, Quae ne videamur nostro tantum arbitratu ita statuisse, primum verisimile reddere conabimur, hospi- tem Eleaticum, qui loquens inducitur, more Megarico-
*) Veluti Socheri De scriptis Platon, p. 262 sqq. 269 sq. Astii De Fita et Script. Plat. p. 233. inf. et seq. super., qui Platonem putat disserendi rationem in Sophista usurpa- tam a reprehensionibus adversariorum in Politico vindicari, id quod statuit etiam Hertelius 1. c. p. 23. Heusdii Characterism. principum philosophor. p. 126 sq. Init. Philo- soph. Platon. Vol. 11, Part. 11. p. 104 sqq. ut alios taceamus.
AD POLITICUM. 99
rum disputare; deinde id sic fieri ostendemus, ut in-eo simul lenis quaedam et urbana cavillatio cernatur, .siqui- dem etiam fraudes quaedam et errores illorum signifi- cantur; denique docebimus, etiamsi in ea re reprehen- dendi ridendique consilium manifestum sit, tamen disse- rendi viam et rationem eam teneri, unde appareat, quo- modo Eleatica ista disserendi methodus, sublatis eius vitiis quibusdam, cum Socratica elegantia et humanitate coniungi copularique possit, Quibus explicatis speramus fore, ut quae doctissimis hominibus in toto hoc dispu- tandi genere, quod Politicus cum Sophista commune ha- bet, molesta acciderunt, ea idoneis caussis atque ratiao- nibus niti sponte intelligatur, !
Ac primam quidem partem huius disputationis, qua Megaricae dialecticae vestigia demonstrare propositum est, ultro fatemur fere mera niti coniectura ideoque per-
tinere maxime ad efficiendam verisimilitudinis probabili-
tatem, non item ad exploratae. veritatis fidem et eviden- . tiam. :Cuius rei caussa posita in eo est, quod quae de Megaricorum arte dialectica accepimus, sanequam sunt paucissima, quodque ipse Plato non satis aperte siguifi- cavit, quid insolito isto disserendi genere sibi voluerit.' Quodsi igitur in hac explicatione nostra cvcyz: illa per- suadendi, quam philosophus alicubi dixit, desiderabitur, facilem nos speramus eius rei veniam apud aequos judi- ces inventuros esse. cain
Ac primum quidem ipse ille hospes Eleaticus, quem Plato loquentem induxit, aliquem iu eam deducat suspi- cionem, ut Megaricorum dialecticam ab eo tanquam ima- gine aliqua repraesentari existimet. Nam etsi ille So- phist. p. 216. A. B., ubi mores eius et ingenium de- scribuntur, dicitur esse Eleaticus, isque non pugnaci isti Eristicorum nationi accensendus, sed lenius illis ac mo- deratius in disserendo agere solitus; tamen, si faciem eius habitumque omnem propius consideraverimus, item videbitur esse Megaricus, hoc est, simul etiam Me- garicorum partes agere. Quippe disputans ille sic indu- citur, ut disserendi via et ratio, qua utitur, prope qui- dem ad Parmenidis et Zenonis morem et consuetudinem accedat, veruntamen ab eodem etiam aliquantum dissi- deat. Quid igitur? qui tandem fit, wt dialectica ista, quam ex arte factitat, in magna dissimilitudine tamen illi rationi sit simillima? Nimirum habet id, si quid vide-
96 PROLEGOMENA
mus, explicationem ex eo, quod Megarici inventam ab Eleatis artem susceperunt susceptamque inventis suis locupletarunt et ad maiorem quandam perfectionis lau- dem excoluerunt. Hoc vero quum ita sit, quid inde se- quatur, sponte apparet. Verisimillimum fit enim, ne di- cam certum, Eleatam apud Platonem in disserendo eorum sequi rationem ac disciplinam, qui post Zenonis aetatem omuem dialecticam ingenii sui solertia reddidissent per- fectiorem, hoc est Megaricorum, quos in hac ipsa re constat studiosissime elaboravisse. Quanquam non est
negligendum, quod fingitur alienissimus ab illa dispu- " tandi rabie, qua permultos Megaricorum ita flagrasse constat, ut iam Euclidis aetate nomen Eristicorum, pa- rum illud honorificum, accepisse videantur. Enimvero disputat ille quidem ex Megaricorum ratione et consue- tudine, sed disputat caute, moderate, prudenter, deni- que sic, ut pugnacibus contentionibus nihil, veri repe- riendi studio ac disserendi subtilitati omnia tribuat, Quod quorsum pertineat, ad iudicandum non est difficile. Ne- que enim philosophus litigiosam istam sapientiam voluit depingere, quam multi temere amplexati erant; quippe istam satis habuit initio Sophistae paucis castigavisse; sed imitatione exprimere constituit eam disserendi me- thodum, quae dialecticae. subtilitatis laudem ita tueretur, ut ad veri pervestigationem valeret atque contenderet. Eam vero nec germanis Megaricis ipsique Euclidi displi- cuisse aut ignotam fuisse, facile credent qui legerint Spaldingii Vindieias Megar. p. 3 sqq. ta igitur ex his non temere coniicias, disserendi rationem istam, quae in Sophista et Politico hospiti Eleatico tribuitur, non esse aliam quam quae ad Megaricorum praecepta et instituta comparata sit.
Atque hoc ita esse etiam ex eo suspicari licet, quod Plato in scribemdis dialogis suis eorum inprimis habuit rationem, quae quo tempore scripsit, ipsi quasi ob ocu- los versabantur atque cum praesenti philosophiae statu et conditione maiorem quandam videbantur habere con- iunctionem et necessitudinem. Quid igitur? num eum putabimus pictura ista sua dialecticae in Sophista et Poe litico conspicuae ipsum Parmenidem ac Zenonem aut eos, qui hos pressius sequebantur, significare voluisse? Nimirum id quidem adeo abhorret a verisimilitudine, ut nihil magis possit. Perinde certe est, ac si quis his nostris temporibus aliquem Wolfianorum , qui ante Kan-
AD POLITICUM. E.
tium in patria nostra maxima floruerunt auctoritate, imi- tanda eorum demonstrandi via aequalibus ante oculos po- nere velit, scilicet eorum probandi et argumentandi con- suetudinem descripturus. Quamobrem Platonem multo est verisimilius ad eos respexisse, qui Eleaticam disse- rendi rationem eo ipso tempore, quo hos libros scripsit, ita usurpaverint, ut eam etiam studiosius excoluerint et perfecerint, Id autem quis est quin sciat praeter cete- ros fecisse Megaricos? Nam quod etiam Sophistae qui- dam EKleatico disputandi genere usi sunt, certe hi in his Platonis libris neutiquam videntur respectari, propterea quo& eo maxime ad íricas et praestigias abusi sunt, maiore quadam arte ac diligentia disserendi caruerunt. Ac Megaricos potissimum ob oculos versatos esse Pla- toni, ipsa tempora reddunt verisimile, quibus Sophistam et Politicum ab eo scriptum videri antea disputavimus. Versatus enim tunc ipsum aliquamdiu Megaris erat et quomodo Euclides eiusque familiares in disserendo ver- . sarentur, ipso usu didicerat. Quid igitur? ecquis sibi persuadebit ipsum in iis libris, in quibus Eleaticorum atque Megaricorum de vi ac natura rerum deque veri iudicio doctrinam exposuit expositamque taxavit, aliam adumbravisse disserendi formam ac speciem, nisi quam ilis vidisset adeo placere, ut ea etiam vehementer de- lectarentur ac paene superbirent? Nimirum nostra qui- dem sententia id tanto minus est verisimile, quod et dialecticam Megaricorum novimus statim ab ortu suo ad magnam famae celebritatem pervenisse et Platonem con- stat de disserendi disciplina sensisse tam honorifice, ut perfecti dialectici munus idem voluerit esse perfecti p losophi.
At vero, inquit aliquis, cur tandem is, qui primarii disputatoris in his sermonibus partes sustinet, ab ipso Platone non Megaricis, sed Eleaticis potius annumera- tur? Potuitne ille aut potius debuit vero nomine suo appellari Megaricus? Nam ita certe futurum erat, ut librum legentes insolentis istius disserendi rationis caus- sas protenus perspiceremus. Audio equidem, et verum esse confiteor quod ea de re admonetur. . Sed idem ego praefracte nego Platonem inepte fecisse, quod disputa- tori suo Eleatici personam imposuit. Nam primum qui- dem populares ipsius vel sic poterant novisse et intelli- gere, quatenus disserendi genus, quod disputationi suae adhibuit, ad Megaricorum consuetudinem referretur.
98 -— PROLEGOMENA
Deinde prudenter hominem iussit esse Eleaticum, ne prorsus esset Megaricus, hoc est is, cui aegre possent etiam ea attribui, quae a disciplina Megaricorum rece- derent. Multo igitur elegantius et urbanius designavit aliquem Eleaticum, qui liberiore sentiendi agendique ra- tione praeditus quum omnem Eleaticorum de veri iudi- cio doctrinam illustraret, tum etiam Megaricorum dia- lecticam ita probaret, ut quantumvis eius usui adsuefa- ctus tamen quatenus vel emendanda vel perficienda esset, ipse facile sentiret et ex parte pervideret, Huc accedit quod eundem Eleaticum potuit etiam de rebus civilibus disputantem inducere, quod propemodum fuit necessa- "rium, quum propter eas, quas in superioribus attigimus, caussas eadem opera sophistarum, politicorum et philo- sophorum discrimen illustrare constituisset. Nam Mega- ricorum principes quum nusquam legamus attigisse rem- publicam, tum Eleaticae scholae magistros liqüido testa- tum habemus a rerum publicarum cura haudquaquam abhorruisse. Parmenidem certe atque Zenonem accepi- mus Eleae, patriae suae, leges scripsisse sapientissimas, id quod magna consensione testantur Strabo VI, p. 352. Plutarch. adv, Colot, p. 1126. A. Diogen. Laért. IX. S. 28. Ac simile quiddam etiam de Melisso Samio narratur, de quo v. Plutarch. l.c. Ex his igitur per- spicuum esse putamus, quo iure Plato Eleatam illum, qui de vi et natura eorum, quae sola mentis cogitatione comprehenduntur, disserit, etiam de civitatum guberna- tione et rerum publicarum moderatoribus disputantem facere potuerit. j
Verum redeamus illc, unde paene inviti digressi sumus, atque alio etiam argumento confirmare studea- mus, disserendi viam et rationem, quae in Sophista et Politico conspicua est, ad Megaricae scholae consuetu- dinem esse attemperatam. Consideremus enim iam tan- dem ipsam illam accuratius, et videamus, num quid pro- prium habeat, quod in Megaricorum potissimum rationem ac disciplinam convenire existimandum sit, Quod si ita esse invenerimus, quantum inde opinio nostra praesidii ac firmamenti habitura sit, facile intelligitur. taque pri- mum videamus, quale tandem sit genus istud disputandi, quod in Sophista et Politico usurpatur; deinde illud commodissime ex Mezgaricorum decretis quibusdam de- clarari atque illustrari posse docere conabimur.
Et in exquirendis quidem dialecticae in his dialogis
AD POLITICUM. 59
usurpatae proprietatibus magnopere cavendum est, ne iu- dicium nostrum locorum dissimilitudine conturbetur, in quibus illius species et forma expressa cernitur. Nam alii de industria ad Socratici sermonis similitudinem com- positi: sunt, ut obscurioraà tantum dialecticae severitatis vestigia habeant; alii autem sunt eiusmodi, ut in iis pror- sus ex artis legibus disputetur ideoque ea spernantur omnia, quae nom ad argumentandi subtilitatem pertineant, - cuiusmodi loci in Politico sunt p. 298. C sqq. 274. D sqq. 279 sqq. Apparet igitur in explorando iudicando- que disserendi genere, quod usurpatur, horum potissi- mum rationem esse ducendam, ita tamen, ut item ex- - quiratur, cur ceterorum alia forma ac specis sit; de qua rye mox explicabitur. Consideremus igitur nunc hos lo- cos diligentius atque videamus, quid in iis proprium ha- beat disputatio et quid ea differat a sermone Socratico, cuius elegantiam et venustatem in plerisque aliis Plato- nis operibus summa cum voluptate admiramur.
Et accedentibus quidem ad eorum contemplationem primo statim adspectu et tanquam ultro haec nobis oc- currunt. Aguntur omnia íristius ac severius, quam alibi apud Platonem fieri solet; regnat spinosum quoddam et aculeatum genus argumentandi, prima certe specie so- phistico non absimile; coacervatur ingens vis et multi- tudo minutarum divisionum, quarum alia protenus ex alia. deducitur; relicto interdum principali disputationis argu- mento, res vulgares et omnibus in medio positae disce- ptantur, ut scilicet inde subtilitatis dialecticae ducantur exempla, ad quorum similitudinem rationemque compo- natur disputatio de rebus difficilioribus et reconditioribus instituenda; denique pleraque omnia arguta quadam et concisa brevitate exquiruntur atque pertractantur, ut nemo futurus sit, qui hic Socraticum quiddam audire sibi vi- deatur, quilibet protenus disputatorem aliquem de schola certae cuidam. disserendi rationi adsuefactum facili ne- gotio agnoscat. Et haec quidem primo statim adspectu animadvertentur. Sed alia se nobis. offerent accuratius etiam locos illos intuentibus. Prorsus enim dominatur hic illa definiendi ratio, quae vulgo appellatur analytica. Nam quarum rerum investiganda notitia est, earum sem- per genus aliquod universum et commune ponitur, quod formas sui similes tanquam partes in se complectatur. Hinc vero ordine deinceps ad formas ei subiectas riman- das explorandasque descenditur, usque dum perveniatur
060 . "PROLEGOMENA
ad id, cuius notio definitionis subtilitate invéstiganda ac circumscribenda est. ^Haec. igitur ratio est, quam quum per totum fere Sophistam et Politicum, tum in lis inprimis locis animadvertere licet, quibus ex artis legibus omnia disquiruntur. Ea vero quamnam vim ha- beat quidve efficiat, in promtu et propatulo esse arbi- ttamur. Efficit enim haec duo, ut genera dividantur, formae secernantur. Itaque neutrum horum ab Eleata neglizitur. Nam et in dividendis generibus ille versatur subtilissime, et formarum secernendarum artificium tam callide periteque illustrat, ut omnem rei rationem deli- " berato consilio aperire ac patefacere velle videatur. Quod quidem ita esse, vel duo illi loci Politici docebunt, p. 258, € sqq. et 271. D sqq., quorum alter in dividendi, alter in secernendi arte illustranda maxime occupatus est, quanquam utrumque utroque loco quodammodo fieri ne- cesse est, Est autem divisio, qua utitur Eleates, per- petuo huic adstricta legi, ut notiones semper diffindantur bifariam, eaque illarum series ordine deinceps pervesti- getur, quae ad rem definitione explicandam denique per- ductura videatur. Quam quidem legem ille tam constan- ter observat, ut ne semel quidem ab ea discessisse re- periatur. Enimvero est haec ratio profecto longe sim- plicissima, ut mirum non sit, eam ab iis, qui hanc dia- lecticae partem primi excoluerunt, praecipue usurpatam esse. Nam quominus aliam esse huius rei caussam exi- stimemus, illud impedit, quod in ipsa divisionum natura nihil potest animadverti, unde ea probabilius explicetur.
Haec igitur est ratio dialecticae Sophistae et Politico Platonis propriae; nam de Parmenide infra dicetur. "Tota ea versatur in exquirendis per divisiones rerum notioni- bus, ita quidem, ut secernantur simul, quae ab earum rerum, de quibus quaeritur, vi et natura aliena sunt. Sed ad cognoscendam eam atque iudieandam accuratius etiam aliud quid teneamus necesse est, quod pertinet ad eius usum ef exercitationem. Significat enim Eleates, ut iam antea diximus, identidem, ad rerum difficiliorum quaestiones feliciter profligandas opus esse, ut quid dis- serendi subtilitas postulet, in rebus levioribus et ad per- spiciendum facilioribus cognoscatur. ltaque saepenumero ita facit, ut dialecticae exercitationis caussa res vulgares et primo certe adspectu ad rem praesentem nihil perti- nentes perquirendas suscipiat easque tanta diligentia ac tanta subtilitate perscrutetur, ac si agatur de rebus
C -——ÉQ———
AD POLITICUM. | 61
longe gravissimis et scitu dignissimis. Cuius rei exem- pla sunt Sophist. p. 218. E sqq. 221. C sqq. 225. A. sqq. 226. B sqq. 227. A sqq. Politic. p. 239. A sqq. coll. p. 248. E., quo loco de exemplorum usu in disse- rendo praeclare exponitur, Quae quis dubitabit quin et ipsa pertineant ad perficiendam illam dialecticae imaginem, cuius partem modo adumbravimus? | Nec profecto diu quaerendum, quid rei sit, Manifestum est enim ob ocu- los poni eum disputatorem, qui quum arti tum subtilitati dialecticae tribuit omnia, in eiusque usu ef exercitatione tanto incensus est acuminis ostentandi studio, ut dum- modo facultatis dialecticae laus aliqua comparetur, ne a minutarum quidem ac levium rerum pervestigatione ab- horreat nec ulli quaerendi labori parcendum statuat, Quae si cum iis, quae antea de ipsa dialectica exposui- mus, consociaveris et in unum coniunxeris, facile vide- bis, opinor, qualem Plato totam hanc disputandi ratio- nem finxerit et informaverit. Describitur enim ea disse- rendi facultas et consuetudo, quae quum subtilissime di- videndis cernendisque notionibus vim naturamque rerum indagare ac definire soleat, fum etiam cum diligentissi- ma certae cuiusdam methodl, quam vocaní, observatione insignique subtilitatis studio coniuncta sit.
Atque haec quidem est forma quasi atque species . dialecticae illius, quam in Sophista et Politico animad-
vertimus. Quam quidem contemplantes et cuiusnam scho-
lae disciplinae ea conveniat nobiscum reputantes magno- pere in ea opinione confirmati sumus, ut totam ad Me- garicorun praecepta et instituta conformatam esse ex- istimemus. Cuius iudicii nostri caussas eft rationes ac- curatius exponere tanto magis opus putamus, quo plus eius rei demonstrationem ad id valere censemus, ut de tota caussa recte statuatur.
Et de eo quidem nobis licebit esse brevissimis, quod hospes Eleaticus et methodo disserendi suae et subtili- tatis laudi tribuit plurimum. ^ Est. enim hoc profecto eiusmodi, ut vel maxime deceat eos, qui vel propter artificia, quibus utebantur, dialectica, γνῷ] propter studii ardorem, quo omnia acute subtiliterque perquire- bant, iam mature Eristicorum nomen acceperunt *), Sed copiosiorem disputationem requirunt illa, quae de via ac
*) V. Deyks. De Megaricis p. 1 sq.
02 |J PROLEGOMENA
ratione disserendi in Politico et Sophista conspicua ex- plicavimus, Haec enim ut dilucide appareat cum Mega- ricorum ratione ac disciplina plane consentire, res re- petenda est altius, atque demonstrandum, totam illam disserendi rationem cum aliis scholae Kleaticae decretis ita congruere, ut inde tanquam ex fonte suo manavisse videatur, Hoc igitur nunc ita agamus, ut ea inre ipsum Platoneni potissimumi sequamür ducem. : Constat igitur Euclidem ceterosque familiae Mega- ricae principes sententiam Eleaticorum | comprobavisse, qui id quod esset unüm. et rerüm omnium vim fiaturam- que complecti et mentibus nostris afferre veritatis scien- tiam et cognitioném volebant. Sed quum ea in re cum ilis egregie consentirent, tamen uno illo Ente, quod Graecé τὸ ὃν sive τὸ ὄν dicebant, neutiquam acquieve- runt. Sentiebat enim iam princeps familiae, Euclides, id unuhi si vere esset et scientiam efficeret, cognitionis humanae fines ac términos adeo fore angüstos, ut prae- ter eius quod esset naturam nihil cogitare et intelligere liceret. taque sequutus notionüm menti humanae im- pressarumi observationem, .cui ipsum Socratica institutio ac disciplina adsuefecerat, uni illi naturae, quam esse volebant Eléataé, tanquam sunimo generi etiam generum et formarum vindicavit multitudinem, üt inde innumerae emergerent spécies sive ideae, in quibus rerum vis ac natura contineretur. In quo etsi proxime sane accessit ad Platonis sententiam, tamen cum eo de una re eaque longe gravissima vehementer dissensit, Nam quemad- modum Eleaticae scholae auctores, imprimisque Parme- nides et Zeno, ei quod ununi esset unitatis constantiam acerrinie vindicaverant, ut omnem ab eo removerent va- rietatem relationis, ita Euclides et qui eum sequüti sunt ducem, etiam ideas suas voluerunt esse unitates, hoc est species in se absolutas, quae seorsum per se con- starent nec ullam ferrent necessitudinis adiunctionem, quam Plato iis iudicavit utique esse tribuendam. Fuisse hanc Megaricorum sententiam, ab ipso Platone discimus Sophist. p. 246. B sqq. 248. A sqq. et 249. € sqq., ubi quae disseruntur, etsi olim ignoratum est quorsum pertineant, tamen nos quidem censemus verum acute per- vidisse Schleiermacherum, qui ea ad Megaricos spectare iudicavit, Quam viri praeclari sententiam nuper ita con- firmare conati sumus Prolegomm. ad Sophist. p. 9 sqq. ut ea in re etiam Aristotelis usi simus testimonio ab illo
.AD POLITICUM. 63
male neglecto *). Atque ex hae una maxime re lucem suam nanciscitur genus istud disserendi, in Sophista et Politico Platonis ab hospite Eleatico usurpatum, quod plane Megaricum esse arbitramur. Quid enim? qui notio- num sive idearum unitatem tam mordicus tenebant ac tuebantur, ut eas nullo pacto subire vellent aliquam con- iunctionis necessitudinem, ii nonne consequens esse opor- tuit ut etiam in argumentando ac definiendo istud unum suum potissimum intuerentur ex eoque omnia peudere iudicarent? [ἃ vero si ita fecerunt, non potuerunt pro- fecto aliter facere nisi sic, ut ex illo ipso omnia repe- terent ac deducerent, hoc est, generaliores notiones in formas suas dissolverent et in argumentando pariter at- que in definiendo a summis generibus ad formas iis sub- iectas descenderent, nihil autem assumerent extrinsecus, quod cum illis tanquam alienum quiddam coniungeretur. Nam qui ideas ponebant esse unitates absolutas nullam- que cum aliis subeuntes coniunctionem ,. eos denique eo devenisse consentaneum est, ut id tantum cuilibet rei attribui posse putarent, quod aut naturam eius penitus aequaret aut in ea tanquam aliqua totius pars velut in- clusum et involutum teneretur. Probarunt igitur unice identica, quae vocantur, iudicia atque analytica ;. reiece- runt, in disserendo certe, quae dicuntur synthetica **). Quod quidem ita esse discimus ex Plutarcho adv. Co- -lot, p. 1119. C, — p. 9373. Vol. 1. ed. Wyttenb., ubi Stilpo inprimis multus fuisse narratur in exornanda eo- rum sententia, qui suam cuique rei et rationi proprie- tatem ita constare volebant, ut aliud quid. nisi quod in- esset in ipsius vi et natura de ea dici ac pronunciari posse negarent; discimus item ab ipso Platone, qui ubi de idearum agit connexione, huius opinionis ita facit mentionem, ut Eleaticos et Megaricos, a quibus Sophi- stae quoque hanc sententiam videntur arripuisse, vel le-
Ἢ Locus Aristotelis est Metaphys. XIV, 4. pag. 301. ed. Brandis: τῶν δὲ τὰς ἀκινήτους οὐσίας εἶναι λεγόντων οὗ pév φασιν αὐτὸ τὸ ἕν τὸ ἀγαθὸν, αὐτὸ sivay οὐσίαν μέν-- του τὸ ἕν αὐτοῦ ᾧοντο εἶναι μάλιστα. .
^) De his iudiciorum generibus veteribus philosophis non ignotis y. 1. C. Schwab, Beweis, dass den griechischen Philosophen der Unterschied zwischen den analytischen und. synthetischen Urtheilen nicht unbekannt war; quae disputatio inserta est Eberhardi Horreo Philosoph, anni 1793. Vol. II. p. 112sqq.
64 | ' PROLEGOMENA
nius irrideat vel apertius carpat ac perstrinzat. Quam in rem contulisse iuvabit Parmenid. p. 128. E sqq. Phi- leb. p. 14. € sqq. Sophist. p. 259. B sqq. ἢ. MNimi- rum his locis omnibus etsi reprehenduntur ,tantum ii, qui severius agentes nihil statuebant de quaque re dici posse nisi id unum, quo ipsa eius natura absolveretur, famen in eodem numero habendi sunt, qui similiter sen- tientes ea tantummodo volebant rebus posse attribui, quae naturae ipsarum essent propria. Quod Megaricis quoque placuisse, res ipsa indicat. Quamobrem verissi- me Schleiermacherus Opp. posth. Vol. IV. P. I. "p. 94 sq. haec de iis scripsit: ,,Dieselbe Tendenz, jeden Gegenstand total, aber nur innerhalb seiner Spháre auf- zufassen, haben auch wohl zwei gewühnlich nur. sophis- tisch gescholtene .Kanones, die das Verháltniss des Sub- jectes zum Prádicat betreffen, mámlich: Man künne von keinem Subjecte etwas prádiciren, was über das- selbe hinausgehe, also nur Theile, oder,rein identisch jedes von sich selbst. Die angeführten Beispiele sagen sogar nur letzteres. Allein erste- res ist nach obigem Kanon dasselbe* | Haec igitur quum in disserendo sequerentur, mirum profecto nemini acci- det, quod ea ratione versati sunt, ut a generalioribus notionibus ac sententiis exorsiad singularia descenderent, eamque- disputandi viam quum in argumentando tum in definiendo tenuerunt, Et in argumentando quidem quo- modo versati sint, perspicue edocemur a Diogen. Laert. IL S. 106,, cuius verba nuper in Prolegg. ad Parmenidem Platon. p. 314 sqq. tractavimus. Solebant enim, ut fit in Parmenide, adhibita hypothetica disputandi forma, ordine perpetuo conclusiones ex conclusionibus eli- cere, donec perventum esset ad id, quod argumentando effi- ci vellent. Quod quis est quin videat prorsus cum eorum . de notionibus sive ideis sententia concordare, de qua an-
tea explicavimus? Similiter igitur etiam in definiendo versati sint. necesse est, ideoque hie quoque eam tenue- runt viam, ut a summo genere éius rei, de qua quae- reretur, exorsi pedetentim ad exquirendas formas illi subiectas proficiscerentur iisque recensendis id, quod definitione circumscribendum videretur, subtiliter ab aliis rebus distinguerent ac secernerent, Hanc vero rationem
*) V. Prolegg. nostra ad Parmenid. p. 37 sqq.
AD POLITICUM 65
jn Sophista et Politico Platonis tanquam viva quadam
imagine expressam cernimus, sicuti vel unus ille locus - Politici p. 258. C sqq. luculente docet, ubi Eleates vi- rum rerum civilium cognitione praeditum investigaturus, quoniam ratio ac disciplina civilis artis ac scientiae ge- neri subiecta sií, a summo scientiae genere repetit at- que formas eo comprehensas perpetua serie persequitur; sed docet praeterea totus fere Sophista iuxta cum Po- litico. Atque hinc concludimus definiendi ac dividendi viam ac rationem in his libris regnantem non esse aliam nisi Megaricam aut saltem ad Megaricae rationis simili- . tudinem quam diligentissime comparatam, ldque tanto confidentius pronuntiare audemus, quod etiam coniunctio - ac necessitudo horum scriptorum cum Parmenide eam sen- tentiam non mediocriter confirmat. Nam in Parmenide cer- to exploratum habemus concludendi et argumentandi ratio- nem usurpari ad Megaricorum consuetudinem diligenter attemperatam. lam vero in Sophista et Politico quae regnat definiendi ratio, ea, si summam rei spectaveris, haud sane alio nititur fundamento. Quum igitur hi libri argumenti quadam cognatione. contineantur, consequens esse putamus, ut in iis omnibus Megaricam disserendi artem imitando expressam esse suspicari liceat. Aíque hoc si recte iudicavimus, quo modo haec opera omnia inter ipsa etiam dialecticae nomine coniuncta sint, nemi- nem fugiet. Nam in Sophista et Politico ars dividendi atque cernendi, sive analytice definiendi, in Parmenide autem concludendi et argumentandi ratio secundum Me- garicorum praecepta et instituta ostenditur. Quibus li- bris quod praemissus est Theaetetus, in quo Socratica illa ars obstetricandi eleganter depingitur, id non sine idonea caussa factum esse facile apparet. Enimvero ita imago quasi quaedam Socraticae elegantiae et veri inqui- sitionis praemittitur, ad quam deinde Megarica ista sub- tilitas exigi et iudicari queat. Sed haec de re proposita satis sunto. Videmur enim, nisi plane fallit opinio, iam verisimile reddidisse Megaricam disputandi. consuetudi- nem in his libris a Platone ad ipsam vitae veritatem ad- umbratam esse.
Hic vero quaerat aliquis, num Platoni ista ipsa, quam depinxit, disserendi ratio ita placuerit, ut nihil in ea reprehendendum vel emendandum putaverit. De qua re nos quidem sic existimamus. Universa quidem Pla- toni quoque ea probata est, id quod luculenter patet ex
Plat. Opp. Vol. IX. Sect. I. o
66 PROLEGOMENA.
iis locis, in quibus de arte dialectica eiusque exercita- tione uberius praecepit, veluti Phileb. p. 16. D sqq. Phaedr. p. 265. D sqq. 270. D sqq. 2573. E. coll. So- phist. p. 2593. D. Polit. p. 285. A B. Nihilominus acute pervidit, multam in eius usu esse adhibendam pruden- tiam et cautionem. — Quamobrem primum quidem. eam censuit coniungi oportere cum ratione disserendi synthe- tica: deinde etiam fugiendum arbitratus est fraudum et fallaciarum periculum, in quod facile incurrere vidit eos, qui omnia studerent ad acutas subtilesque cogitàándi at- que argumentandi regulas exigere in eaque re singularis aeuminis laudem quaererent, Atque in Sophista quidem et Politico dubitari non potest quin philosophus id ip- sum egerit, ut vitia et errores ex nimio isto subtilitatis studio prognati riderentur ipsumque istud studium sub- tilitatis leniter traduceretur. Quod mirum est homines doctos adeo non perspexisse, ut in multos magnosque errores delapsi sint *), At enim vero qui omnia rimati fuerint diligentius, ii nobiscum facile agnoscent in plu- rimis vafrum callidumque familiarium quondam suorum monitorem urbanumque derisorem, qui disputationis par- tibus iis, in quibus ex artis legibus aguntur omnia, ea admiscuerit, unde quid in earum ratione desideraverit, facili coniectura auguremur. Duplex autem, si quid iu- dicare possumus, reprehensionis argumentum est. Pri- , mum enim vitia quaedam. in ipsa artis exercitatione, si- cuti videtur, apud illos non admodum infrequentia tecte quidem at satis tamen aperte notantur; deinde putidae et molestae diligentiae studium castigatur, cui singulari quadam subtilitatis cupiditate incensi mirum quantum fuisse dediti videntur. Utriusque igitur generis exempla percenseamus, quo magis huic sententiae nostrae fidem faciamus.
Risit igitur Plato atque explosit primum ipsam dia- lecticae istius exercitationem , quae in summa laudis ex subtilitate et acumine redundantis cupiditate tamen eas fraudes ac fallacias vel consectaretur vel admitteret, quas
*) V. praeter alios Heusdius Institutt. philosoph. Plat. Vol. II. P. II. p. 104 sqq. qui irrisionis vestigia nulla ex parte odo- ratus est. Primus aliquid irrisionis in his inesse sensit Schleiermacherus Praefat. ad Politic. p. 252 sq. qui ta- men sententiam suam non satis dilucide aperuit.
AD POLITICUM. 61 recta ratio minime ferre videretur, Nec tamen id fecit sic, ut suam ipsius aperte prodiderit sententiam, sed eo usus est artificio, ut Eleatae disputationi protervo quo- dam lusu falsa quaedam et a rectis iudicandi disserendi- que legibus abhorrentia immiscuerit. Nam quominus ip- sum Platonem existimemus in istis omnibus stolide ruisse, certe illud prohibet, quod eum aliunde constat dividendi ' cernendiqne leges accurate cognitas habuisse. Peccatur- vero ab Eleata maxime in eo, quod non ita raro ea pro- fert divisionis membra, quae parum apta sunt ad id, de quo quaeritur, vel etiam ex rebus admodum levibus ac fortuitis suspensa, quodque ea ponit subinde, quae non possunt pro formis eiusdem generis coniugatis haberi, verum aliorsum pertinent. Cuius generis exempla, missa Sophistae consideratione, ex wuno Politico depromsisse satis erit, de quo nunc potissimum agitur, Defungemur tamen paucissimis, quum in promtu sint plurima, ne praeter necessitatem longiores fuisse existimemur. Per- tinet igitur huc illud p. 263. E sq. ubi posteaquam ar- iem civilem animadversum est in communi animalium cerui pastione, protenus pastionis ars ef scientia dividi- tur in τὸ ὑγροτροφιχὸν et τὸ ξηροτροφιχόν : quasi vero ad inveniendum id, de quo quaeritur, multum inter- sit, utrum animalia in sicco an in fluido vitam degant. Simili modo p. 265. B. pedestria animalia: in duo dis- pescuntur genera, prouti aut cornuta sint aut cornu nul- lum gerant, ut scilicet rex denique pascat gregem cor- nibus mutilum. Quod quis est quin habere sentiat ali- quid lepidae ac festivae cavillationis? Scilicet poterant eadem illa etiam in ungulata et non ungulata, crinita et non crinita, vellera gerentia et velleribus carentia dividi, siquidem ex istiusmodi rebus artis civilis laus atque vir- tus aestimanda esset. Porro manifestae irrisionis indi- cium habent quae p. 265. D sqq. disputantur. lbi enim bipes animal in homines et aviculas dividitur, certe non alio consilio, quam ut generi humano ridicule tanquam alterum par genus anserum, anatum, aliarumque volu- cerium adiunctum videatur. Similiter p. 266. E sq. bi- pedum grex dissecatur in nudum et pinnatum, ut prope- modum illam hominis definitionem admoneamur, quam a Platone aliquando in scholis propositam Diogenem ferunt lepide perstrinxisse, lam vero quod p. 261. D. repre- lhenditur divisio animalium in bruta et homines, etsi vera sunt quae ibidem de discrimine inter formas generum
δ᾿
68 PROLEGOMENA
atque partes totius rei constituendo exponuntnr, tamen 'ea arguto errore ita diiudicantur, quandoquidem recte profecto animalia in bruta sive ratione carentia et in ho- mines sive animalia ratione praedita dispertiri licet. Verum taedet plura de hoc genere commemorare, quum adeo sint frequentia, ut qui illos quos diximus 1ocos paullo diligentius excusserint, facile ipsi innumera fere istiusmodi minutarum ac vitiosarum divisionum exempla animadversuri sint,
Sed praeter istas fraudes et fallacias in dividendo cernendoque admissas a Platone putamus etiam immode- ratum quoddam subtilitatis studium notari ac reprehendi, quo Megaricos ductos fuisse vel Eristicorum nomen iis impositum arguit. Nam primum quidem quum cupide id agerent, ut in quaestionibus difficilioribus dialecticae me- ihodi exempta ob oculos ponerentur, nihil fere curabant, quale id esset de quo disputaretur, neque dubitabant etiam res vulgares et in medio positas pervestigare; quae eorum ratio, ut ante diximus, non sine quadam irrisio- nis acerbitate memoratur Politic. p. 266. D. et Sophist. p. 2237. AB. coll. Parmenid, p. 140. DE. Deinde vero eiiam istas ipsas res ita cum pulvisculo excutiebant, uf eas opera laboriosissima perquirerent, iisque tantundem studii impenderent, quantum impendi oporteret iis, de quibus proprie quaestio esset instituta, Enimvero im- proba ista subtilitatis affectatio atque vehemens dialecti- cae laudis cupiditás «eos videtur interdum eo usque trans- versos egisse, ut adeo hoc nomine ridiculi et inepti eva- derent. Atque id ipsum Platonem putamus significavisse eo, quod Eleatam fecit de iis rebus, quae exempli loco positae sunt, veluti de lanificio, putida fere diligentia, quae minima. quaeque rimatur discrimina, copiosissime explicantem. Quod genus irrisionis ne putes a philoso- phi more eft consuetudine abhorrere, simili certe modo in Cratylo et Euthydemo ingens. coacervatur copia et multitudo ineptarum originationum. argutarumque conclu- siuncularum , αὖ. philosophorum quorundam ratio ac do-. ctrina ad ridiculum traducatur. Atque haee si tenemus, clarissime etiam apparebit quorsum locus. ille Politic, p. 2885. A, usque ad p. 287, B. referemdus et quomodo in- telligendus sit. Quem quod Schleiermacherus Prae- fat. ad Politic. p. 253. censet eo pertinere, ut disserendi ratio in Sophista usurpata a reprehensione et castigatione adversariorum Platonis defendatur, fatemur nos plurimum
AD POLITICUM. 69
discedere a viri acutissimi iudicio. Imo.depingi illic pu- tamus disputatorem dialecticae subtilitatis adeo studio- sum, ut vel in longitudinis excusatione ridicule fiat lon- gior et copiosior. Quamquam hoc quoque loco seria io- cis mixta esse haudquaquam audemus. ire infitias.
Verum satis de his. Nec enim iam dubitabítu$ anm- plius verum esse quod antea diximus, magnam certe par- tem eorum, quae disputantur subtilius, manifesta habere callidae vafraeque irrisionis signa et indicia, ut Platonem hac operis: sui parte tristiores istos ac severiores scho- lae Megaricae assectatores urbane deludere voluisse pro explorato habendum sit.
Progredimur ad id, quod tertio loco docere propo- situm est. Putamus enim Platonem, etiamsi in depin- genda Megaricorum dialectica cavillandi ridendique con- silium secutus sit, tamen etiam id egisse, ut quid po- tissimum in dividendo cernendoque observari oporteret, illustri aliquo exemplo demonstraret, adeoque Megaricae disserendi artis cum Socratica elegantia et humanitate coniungendae viam ac rationem monstravisse. Quod quo artificio sit consequutus, paucis explanare operae pre- tium erit.
Ac primum quidem hic animadvertendum illud est, de quo iam antea diximus, hospitem Eleaticum, qui in Sophista et Politico disputat, eum fingi ac describi, qui quum dialecticae subtilitatis sit studiosissimus, eique plane adsuefactus, tamen nullo modo sit rixosus aut con- tentiosus aut pervicax et obstinatus opinionum semel sus- ceptarum defensor ac patronus. Imo ille in fervidissimo disputandi ardore tamen item est lenis, urbanus, modes- tus, denique veri adeo amans, ut eius exquirendi studio atque arti omnia tribuat. Nimirum talis ingenii homini facile apparet rectissime etiam ea potuisse attribui, quae a scholae Eleaticae, eui addictus fuit, praeceptis et in- stitutis aliquantum recederent, si modo ad verum repe- riendum viderentur conducere. taque ille sic loquens in- ducitur, ut facile quidem agnoscas hominem certam quan- dam in disserendo viam et rationem mordicus tenentem ; sed facile etiam animadvertas, paratum eum esse atque prom- tum ad errores, si quos senserit, libere notandos atque emendandos. Quin etiam pluribus locis ita sermones miscet, ut uliro relicta illa cui deditus est disserendi se-
“0 PROLEGOMENA
veritate liberius atque copiosius disputet et ad sermonum Socraticorum copiam et ubertatem transgrediatur. Quod quam eleganti iudicio sic a Platone factum sit, vix cre- deremus quemquam posse praeterire, nisi Socherum De scriptis Platonis p. 218, in hac ipsa re mirabiliter lapsum videremus. Is enim eo ipso, quod in uno So- phista et Politico hospes Eleaticus principales disputandi partes tuetur, suspicionem suam eonfirmari arbitratur, qua istos libros non a' Platonis manu profectos esse aliis de caussis statuerit et iudicaverit. Nimirum ita error alius alium gignere solet, Nam qui Eleatae nostri per- sonam accurate consideraverit, is non modo nihil insoliti aut inepti in ea animadvertet, verum etiam Platonis in ea adumbranda ac designauda solertiam lubentissime no- biscum admirabitur. Sed transeamus ad ea, quae Plato Eleatam suum disputare iussit, Quae si perpenderimus . accuratius," protenus apparebit item sic esse exposita, ut omnes elegantiae numeros habeant.
Ac primum quidem hic dignum est observatione, quanfa ingenii solertia philosophus effecerit, ut quantumvis Elea- tae errores nonnulli tribuantur, tamen id, de quo dispu- iatur, denique recte inveniatur subtiliterque exquiratur. Etenim summo ille veritatis studio incensus vel in ma- ximis erroris periculis tamen feliciter denique id attin- git, quod attingere voluit, ut facile hinc intelligatur, quanta vis sit invicti illius veri amoris, quo tanquam ani- matus fingitur. Praeterea vero etiam eas fere admittit fraudes, quae, eísi disserendi vitia quaedam arguunt, íameu summae disputationis nihil afferunt detrimenti. Quocirca postremo felici sane laboris sui successu et ar- tis civilis vim naturamque exquirit, et quae sit philoso- phi in publicarum rerum luce constituti dignitas quaeque eius ab vulgaribus civitatum gubernatoribus diversitas, - vere recteque diiudicat. Verum haec quum per se nihil valeant ad demonstrandam Megaricae dialecticae vel emen- dationem vel cum Socraticis sermonibus conciliationem et consociationem, alia memoranda sunt, unde eam Pla- toni propositam fuisse certius intelligatur, Pertinet au- . iem huc ante omnia illud, quod Eleates non ita raro, si quid minus recte divisum aut conclusum videtur, id ipse corrigit et emendat, additis etiam acutis et prudentibus dialecticis praeceptionibus, Quorsum referimus praeter alia, quae p. 261. D sq. de formis inter summum genus et alias species interiectis non temere trausiliendis,
AD POLITICUM. — 4
p. 262; A sqq. de formis notionum ad genera sua pru- denter revocandis; p. 249. C sqq. de principio dividendi ex ea re petendo, cuius notio divisione investiganda sit; p. 271. D sqq. de natura et usu exempli; p. 277. D sqq. de longitudine sermonum ex disputantium consilio aesti- manda, de aliis rebus eiusmodi p, 288. B sqq. et 289. A. D. E, 286. A. 281. A. ab eo disputantur. Nimirum haec omnia id postremo efficiunt, ut tanquam dialectica. quaedam exhibeatur institutio. Cui quid propositum sit, nobis quidem non dubium videtur, Neque enim assenti- mur Sehleiermachero. Introduct. ad Politie, p. 251. et p. 253. atque Astio De Vita et Script. Platon. p. 234. scripta haec esse putantibus a philosopho, ut suam ipsius rationem a criminationibus in ipsam coniectis pur- saret ac defenderet. Neque aecedere possumus C. F'r. Hermanno Histor. Philosoph. Platon, Vol. I. p. 500 sqq. ex eo, quod in Politico potissimum eiusmodi. emendatio- nes οὐ praeceptiones proponuntur, protenus concludenti Politicum longo intervallo post Sophistám scriptum esse, quo tempore Plato disserendi rationem in Sophista usur- patam dudum rursus deseruerit, Enimvero nos si quid de his rebus iudicare possumus; in Sophista eadem pror- sus quae in Politico regnat disserendi methodus; sed maior in illo irrisio «et cavillatio est; in hoc frequen- tior errorum notatio atque dialectica praeceptio. loc autem si quaeris qui ita fiat, paratam habemus respon- sionem. Videtur enim Plato deliberato consilio in. Poli- tico demum, quippe proxime post Sophistam scripto, cla- riorem lucem admovere voluisse insolitae. isti argutaeque dialecticae, quam in Sophista usurpare coeperat, et cla- rius iam apertiusque prodidisse, cur ea, usus esset et quid omnino de eius usu sentiret, Quo. artificio etiam illud est consecutus, ut qua ratione subtile istud. dispu- tandi genus perfici, emendari et. cum Socratici: sermonis virtute et elegantia coniungi posset, certius omnibus pa- iefaceret. Quidnam autem potissimum in eo desiderave- rit, id quum praecepta ab KEleata. subinde. data: luculente doceant, tum etiam illa reddunt. manifestum, quae in Philebo p. 16. A. et Phaedro p. 265. D sqq. al. de: syn- thetica pariter atque analytica disserendi ratione tradun- tur. Consenüunt enim. haec cum illis prorsus egregie, ut iis tanquam. confirmandis inservire videantur, .Nam in Phaedro praecipitur hoc, ut idea sive notionis genus se- cundum naturalem formarum ac specierum ordinem divi-
42 : PROLEGOMENA
datur; quod qui faciant sinistre, ii similes esse dicuntur coquis parum solertibus, qui in epulis apparandis eas ciborum particulas diffringendo faciant, quae ipsi cibo- rum naturae parum sint convenientes, n Philebo autem inter alia leguntur haec: oí δὲ νῦν τῶν ἀνθρώπων σοφοὶ ἕν uiv ὅπως ἂν τύχωσι xci πολλὰ (h. e. ge- zera et formas) ϑᾶττον χαὶ βραδύτερον ποιοῦσι τοῦ δέοντος, μετὰ δὲ τὸ ὃν ἄπειρα (h. e. partes singulas s. individuas res) εὐθύς, τὰ δὲ μέσα αὐτοὺς ἐχφεύγει, οἷς διαχεχώρισται τό τε διαλεχτικχῶς πάλιν xci τὸ ἐριστικῶς ἡμᾶς ποιεῖσϑαν πρὸς ἀλλήλους τοὺς λό- γους. De his igitur similibusque rebus crebro in Sophi- Sta, crebrius etiam in Politico admonetur, eo quidem consilio, u£, quid in dividendo, cernendo, definiendo de- nique atque disserendo observandum sit, rectius cogno- scatur, atque etiam dialectica ista methodus Megarico- rum propria, quae in iisdem libris imitatione expressa est, emendetur emendataque propius ad Socratici ser- monis elegantiam et virtutem adducatur.
Aique hic nos videmus ad aliud quid pervenisse, unde item intelligi liceat id, quod diximus Platoni fuisse propositum. Vidimus antea Eleatam apud Platonem sic induci disserentem, ut dialecticae exercitationis gratia res vulgares et in medio positas operosa diligentia pervesti- get iisque tantundem laboris atque studii impertiatur, quantum rebus longe gravissimis. Nimirum videtur is utique mos fuisse Megaricorum, acuíae subtilitati omnia íribuentium, rerum dignitatem atque gravitatem minus curantium, — Quem quidem morem sicuti Plato lepida imitatione explosit, ita egregio artificio adumbravit. sic, ut cum analytica illa via et ratione genus quoddam So- craticae inductionis coniunxerit, a Megaricis fere repu- diatae. Nam Euclides teste Aristotele Metaphys. I, 20. et Diogene Laért, IL S. 107. Socraticam παραβολήν funditus sustulit eamque ob «caussam etiam usum indu- cionis plane aspernatus est. Quod qua de caussa ita .Statuerit, nemini cuiquam erit obscurum: acquievit enim ile in una analytica disserendi ratione, quae quominus quidquam extrinsecus; ad argumentandum X assumeretur, omnino prohibabat, Quid igitur Plato? nimirum is ut ostenderet quid hoc nomine in illa disserendi severitate desideraretur, prudentissimo consilio exempla, quae prae- viae exercitationi dialecticae inservirent, ab iis rebus
AD POLITICUM. | "^8
sumsit et repetiit, quae cum ea re, de qua proprie quae- reretur, insignem quandam haberent similitudinem, ideo- que morosae illi ac tristi argumentandi severitati Socra- ticam comparationis suavitatem adiunxit. ld quod multo cum festivitatis lepore inprimis sic fecit in Sophista. Nam in eo dialogo sophista sic investigatur, ut nunc cauponi, nunc institori, nunc athlethae, nunc purgatori alicui similis esse dicatur *); quorum quidque sicuti exer- citationi dialecticae praebet materiam, ita etiam continet aliquid, quod facete urbaneque in sophistam transferri possit eiusque naturam et ingenium suavi aliqua compa- ratione collustret. Fecit item, semel certe, in Politico. Etenim quo loco seiunctionis ac divisionis ratio exemplo a re vulgari petito declaratur **), eo simul id effecit, ut artis civilis virtus ac praestantia omnis suavissima ar- tis textoriae comparatione reddatur illustrior. Atque ex his iam perspicuum erit, quorsum illa pertineant, quae Eleatam p. 285. D sqq. iussit de usu exemplorum in disputando exponere, Commendatur enim hie usus com- . parationis atque inductionis Socraticae ab Kuclide ipso male repudiatae, quippe quem Plato facile pervidit plu- rimum valere ad id, ut quae a sensibus sunt abducta, ea rerum oculis subiectarum similitudine in illustriore luce collocentur ***), Sed satis de his. Pergimus ad tertium quiddam, unde Platonem intelligere liceat in So- phista et Politico Megaricae dialecticae severitatem So- craticae rationis usu temperavisse eaque re, qua parte illa perficienda et emendanda videretur, significasse.
Fecit enim Eleatam interdum ita disputantem, ut misso aliquando angusto isto et conciso disserendi ge- nere, quod ab omni abhorret orationis ornatu et elegan- tia, ultro versetur liberius ac paene germanus fiat So- craticus, — Cuius rei exempla, quoniam de Sophista alio loco diximus, hic ex uno Politico attulisse sufficiet. Per- tinet autem huc ante omnia copiosa illa de variis mundi aetatibus narratio, cuius summam antea exposuimus. Quae certe ita comparata est, ut eum, quiantea in acu- iis brevibusque haesit divisionibus et conclusiunculis,
*) P. 218. E. — 232. B. "LES 211. Ὁ 3293. Á. "*) Platonis sententiam de inductionis ad verum perspiciendum
utilitate egregie illustravit Heusdiu us Init. Philos. Plat. V. Hl. P. Ἢ, p. 82 sqq.
1: PROLEGOMENA
paene mirum sit repente ad tantam orationis copiam et ubertatem transire potuisse. Enimvero sequitur hic Klea- tes Platonis. communem . fere morem antiquae philoso- phiae, in qua fabularum usus longissime pervagatus fuit, propterea quod iam antiquitus apud Graecos summa fuit philosophiae et poésis coniunctio. Nec vero ille praeter consuetudinem, eius familiae, cui adscriptus fuit, fabulam narraus inducitur. Nam Eleatas quidem fábulas in phi- losophando non aspernatos esse, vel ex unis Parmenidis reliquiis intelligitur. . Sed longe dignissimum est quod observetur diligentius, hospitem non ut ceteros philoso- phos uti fabulosa narratione,. sed prorsus eadem condi- tione id facere, qua Socrates apud Platonem solet; de qua re mox accuratius exponemus. Hoc autem si verum est, quid inde ad sententiae propositae confirmationem consequatur, profecto non est cur dedita opera ostenda- mus, Sed praeter fabulosam istam narrationem, in qua Eleaticus repente a consueto disserendi genere recessit, alius hic locus praecipue animadvertendus est, qui et ipse non mediocriter videtur opinionem nostram confir- mare. Nam quo loco ille instituit de viri rerum civi- lium scientia vere ornati dignitate, de ineptis vanisque eiusdem imitateribus, de optima civitate, de Graecorum rebuspublicis, de vera arte civili deque reliquis artibus huic famulantibus, aliis id genus rebus, explicare *); ibi vero, etiamsi plane idem animadverti potest dividendi cernendique studium, quod in plerisque aliis dominatur sermonis partibus, tamen ea est verborum ubertas, ea sententiarum copia, ea denique sermonis elegantia et ur- banitas, ut non iam severum istum de schola disputato- rem audire videamur, sed ipsum Socratem aut potius Platonem credamus sermonem suscepisse ac more suo de re gravissima facunde et copiose disputare. Etenim hoc quoque eo putamus referri oportere, quod Plato acutam .Eristicorum brevitatem δὲ Socratici sermonis ubertatem et elegantiam educendam provehendamque iu- dicavit. Quod autem Eleatam fecit isto modo disputan- tem, id fortasse etiam inde aliquid habet explicationis, quod Euclides etsi dialecticae subtilitati totum se dedit, iamen etiam sermones scripsit, in quibus fieri sane po- (est ut ad Socraticam disserendi rationem propius ac-
") P. 291. € sqq.
AD POLITICUM. 15
cesserit ἐδ Quocirca haec utique plus lucis essent ha- bitura, si de Euclidis dialogis aliunde certius constaret: nünc meris acquiescendum suspicionibus est.
Et haec quidem de dialectica in Politico usurpata. Quam si ita illustravimus, ut sententia nostra idoneis ha- rum rerum iudieibus non omnino displiceat, videmur non inepte existimare, iam nunc partem non exiguam diffi- cultatis illius, qua Politiei interpretatio premi visa est, laud infeliciter sublatam esse, Neque enim disserendi forma ac species, quam habet propriam, ea iudicabitur, quae a Platonis ratione aut ingenio abhorrere putanda sit, omnisque orationis habitus facile aestimabitur ex iis, quae Platoni pro rerum suarum conditione cons:lique ratione fuerunt proposita.
Progrediamur igitur nunc ad excutienda ea, quae. de- dita opera de rcbus civilibus disputantur. Quod quidem ita facere in animum induximus, ut principales operis partes ordine singulas lustremus et quid in unaquaque ad propositi argumenti explicationem proferatur, accura- tius dispiciamus. Discerni autem facili negotio possunt ires partes operis primariae: una, qua de viri civilis ,na- tura ita disceptatur, ut artis dialecticae inprimis ducatur ratio; altera, qua fabulose exponitur de mundi aetatibus eiusque gubernatione; tertia denique, qua artis civilis et perfecti regis imago exhibetur atque ea dilucidantur, quae ad rerumpublicarum administrationem pertinent. Quas quidem singulas ita considerasse iuvabit, ut quid in una- quaque exponatur et quorsum id ipsum pertineat qui- busve caussis nitatur, ostendere conemur.
Et de dialectica quidem parte operis, hoc est ea, quae p. 258. C. usque ad p. 468. E. et p. 214. E. us- que ad p. 291. C. perscripta est, licebit nobis esse bre- vissimis. Nam quum ei id. potissimum sit propositum, ut dialectica Megaricorum $el urbana quadam irrisione depingatur vel ad Socraticam rationem corrigatur atque emendetur, quae de arte civili eiusque amatoribus expo- nuntur sane sunt pauciora, quam pro huius loci ampli- tudine expectes. Quamquam cave existimes Platonem rei principalis hic fuisse prorsus immemorem. Docuit enim philosophus utique primum quidem, quibusnan
") V. Deyks, De Megaricis p. 6.
46 PROLEGOMENA
scientiae generibus ars civilis subiecta sit, deinde a qui- busnam «artibus cognatis ea secerni debeat: in quo etsi subinde lusit potius quam severe egit, tamen simul id spectavit, ut quae ad rem illustrandam essent utilia, in medium afferrentur. Discimus autem inde fere haec: artem civilem quoniam in regenda et gubernanda repu- blica versetur, in eaque maxime mentis intelligentia et consilio opus sit, non tam ad πραχτιχήν quam ad yvo- στιχήν scientiae partem pertinere *): γνωστιχή autem, quoniam sit vel χριτιχήν quae nihil nisi verum diiudicet aut agnoscat, vel ἐσιταχτιχή, quae ratum fieri iubeat id, quod pro vero rectoque sit habitum, consequens esse, ut ars civilis huic subiecta putari debeat, quippe quae cognita imperet, et quidem propria atque sua au- ctoritate, ut ob eam caussam. αὐτεπιταχτιχή appellari possit **); pertinere autem eius imperium non ad bruta animalia, sed ad homines, qui quidem una communitate reipublicae coniuncti per eam tanquam ali atque pasci existimandi sint ***). Quanquam postremum hoc non satis esse iudicatur ad definiendam omnem artis civilis vim rationemque, quandoquidem istud pascere atque alere latius pateat, quam ut in unum principem artis civilis peritum convenire existimandum sit 1). Maque altero loco, quem indicavimus, id agitur, uf accuratius osten- datur, a quibusnam artibus cognatis ratio civilis secer- nenda ac distinguenda sit. In qua quaestione quomodo. ex arte versandum sit, exemplo eius texturae partis de- monstratur, quae in "lana tractanda occupata est 1), addita etiam subtili admonitione, qua huius disquisitionis longitudo excusetur T). "Tum vero, ostenso discrimine inter artes effectrices et artes administras sive adiutrices, ante. omnia a ratione civili segregantur ea negotia, quae quum ei serviant et tanquam famulentur, tamen minime cum ipsa confundi debeant. Referuntur huc primum opificia omnia, quae in rudi materia tractanda, in in- strumentis, vasis, vehiculis, tegumentis, artis operibus, aliisque rebus comparandis versentur, quae ad vitam de-
P. 258. C — 259. D. P. 259. D — 261, A. P. 261. A — 266, E. P. 266, E — 268. E. P) P. 219. A. — 283. A. TTT) P. 283. A — 281. B.
AD POLITICUM. Ui
gendam sustentandamque necessariae sint. Referuntur huc item artes eae, quae ad mansuetorum animalium tractationem pertineant, quippe quae τῇ ἀγελαιοτροφικχῇ, quae dicitur, contineantur. Denique etiam pertinere huc iudicatur opera servorum et ministrorum. Quanquam in- ter hos futuros esse censet Eleates, qui ad civilis artis laudem adspirare non verecundentur. Quorum quidem hominum fastum ac superbiam philosophus hoc loco fa- cetissima irrisione exagitat ac perstringit; quandoquidem eos omnes admonet gravissime, nihil esse cur adeo su- perbiant, quum quanto intervallo a veri regis et princi- pis dignitate distent, ipsi ne suspicari quidem videantur. Non quidem verendum est, inquit, ne venales illi servi itemque ii, qui sese ultro eorum operae addixerunt, agri- colae, opifices, mercatores, mercenarii, artis regiae par- tem sibi vindicare tanquam propriam conentur. At pro- dibit in medium aliorum ministrorum natio, tanta arro- gantia inflata illa atque tumida, ut rempublicam sua ma- xime opera regi ac gubernari opinetur. In horum nu- mero habendi sunt primum praecones, tum scribae pu- blici, tum vates, qui vulgo deorum interpretes existi- mantur, denique etiam sacerdotes, qui in Aegypto adeo eum nacti sunt honorem, ut nullus rex sine sacerdotio: imperare queat, ac si forte ex alio civium ordine oriun- dus sit, inter sacerdotes recipi necessario debeat. At enimvero haec quum vana sit et inanis hominum temere superbientium turba, tum ad eos accedit multiplex ista atque varia natio eorum, qui quum in profitenda artis civilis exercitatione revera maximorum .praestigiatorum partes agant, famen a viris vere regiis ac prudentia ci- vili iustruetis aegre vulgo discernuntur. Hos igitur ab ilis seiungere ac separare debebimus, siquidem perspi- cue voluerimus perspicere id, de quo dudum quaeri- mus *).
: Haec igitur Plato ea sermonis parte, quam ob eam caussam , quam antea significavimus, dialecticam appel- lare non dubitavimus,' Qua si quaeris quid ad rei pro- positae explicationem proficiatur, responsionem in promtu habemus. Constituit enim philosophus hic tanquam fines ac íterminos, intra quos artis civilis laus atque virtus quaerenda sit, seiunctis iis omnibus, quae ab ea vide-
——
ν᾽ P, 281. B "m 291. C.
48 PROLEGOMENA
rentur esse aliena. Quamobrem ei deinde area quasi purgata certius licuit de rebus civilibus disquirere, et ad id ipsum accedere, quod sibi potissimum . exquirendum sumsisset, Quamvis igitur concedendum sit, istam ope- ris partem eo potissimum spectare, ut ipsi dialecticae consulatur et quibus ea partibus emendari queat, tan- quam per occasionem ostendatur, tamen non esse levia aut supervacauea quae hic de artis civilis et politicorum indole ac natura recte definienda disseruntur, nemo quis- quam infitiabitur.
Atque hinc statim licebit ad eam dialogi partem considerandam transgredi, qua principale disputationis ar- gumentum continetur, etsi eam supra cum ipso Platone tertio loco posuimus. Nam ad hanc a dialecticis illis divisionibus atque partitionibus pedetentim ita transitur, ut tanquam imprudentes ad aliam disserendi rationem pervenisse videamur, Quippe secernuntur quidem hic quoque ii, qui vulgo rerum civilium periti habebantur, a rege atque principe vere sapienti, sed secernuntur sie, ut simul disputatione vere Socratica et Platonica doceatur, quaenam sit eorum omnium indoles et ingenium, quae virtus ac. dignitas, ideoque sic demum res plene perfe- cteque aperiatur, ut missa tandem illa dividendi subtili- tate ad notionum coniunctionem perveniatur. Quamobrem haec operis pars id ipsum tandem agit, ut quid de viris rerum civilium prudentia claris eorumque diversitate ac discrimine existimandum sit, quam accuratissime intelli- gatur. Quocirca age huius loci sententiam eiusque fon- tes excutiamus paullo diligentius, atque simul videamus, quatenus quae in eo exponuntur, cum iis consentiant, quae philosophus alibi de rebus civilibus earumque ad- ministratione exposuit. luvabit autem hic diligenter te- nuisse, quod alios praeterisse sanequam mirum accidit, Platonem hac parte operis non tantum verum germanum- que politicum, quem Graece dicimus, informasse, sed etiam eorum adumbravisse imaginem, qui honorificum illud nomen mala fraude vel ipsi sibi arrogare vel ab aliis accipere videbantur *). Quemadmodum igitur philo-
*) Non recte enim Séhlei orirscliétus Proleg. ad Politic. p. 252.:: ,,Was an Verschiedenheit (zwischen dem Sophisten und Politikus) aufzufinden ist, scheint mur daher zu rühren, dass im Sophisten der unmittelbare Gegenstand. der Darstellung das Verwerfliche ist, in dem Staatsmann hingegen das Aechte und Vortreffüche.* ^ Rectius vir egregius iudicavit deinceps. Nec
AD POLITICUM. 9
sophus in eo ἀϊαϊοσο, quem Sophistae nomine inscripsit, hunc ipsum distinxit a philosopho, ita quidem, ut so- phistam, ab hoc segregatum, peculiari operé copiose depinxerit et illustraverit, philosophum autem alio tem- pore instituendum et informandum sumserit *); ita in Politico item falsi opinatique politici a vero germanoque, qui idem est philosophus, discernuntur, hoc tamen dis- crimine, quod una cum perfecti ^ politici informatione etiam eorum coniungitur descriptio, qui quum in rerum publicarum íráctátione versentur, tamen a verae artis ci- vilis laude atque dignitate longissime abesse existimandi sint. Quod profecto non est cur miremur a Platone sic institutum esse. Nam quum Sophistae descriptio copio- siorem sibi depoposcisset disputationem, tum idem multo magis etiam philosopho futurum esse videri debuit. Itaque scriptor utrique peculiarem librum destinavit. Sed aliter res sese habuit de politico et adulterinis eius imi- tatoribus. Hos enim simul depingere Plato studuit; vel quia quod in praesenti esset exponendum, nec divellen- dum nec differendum videbatur, vel quoniam ipsum ar- gumentum, utpote ad intelligendum facilius, . putabat summatim illustrari oportere. Itaque duplex erit nostra im hoc loco illustraudo opera, quandoquidem primum quaerendum erit de perfecto rege, qui depingitur; de- inde exploranda ea, quae de vulgaribus rerum publica- rum gubernatoribus et administris exponuntur. Qua in ré tractanda non inepte sic versaturi nobis videmur, ut quae de utroque argumento apud Platonem diversis locis exposita leguntur, ea in unum conferamus et perpetna disputationis serie illustremus, Videamus igitur primum de viri eivilis eiusque veri et consummati imagine. |
.. Quodsi igitur quaeris, unde philosophus in eo in- formando instituendoque profectus sit, retulit etiam in
probamus Hertelium Comment. de Politico Platon. p..17. ita scribentem: ,,Politici videmus exitum nihil ad distinctionem inter verum et falsum politicum pertinere, scd in alterius of- ficio depingendo orationem ita versari, ut de fals? natura ni- ἢ hil amplius discamus. Nempe haesit ille unice in iis, quae leguntur inde a p. 305. E.
") Magiüopere enim errat H ertelius Comment. de Politico Pla- tonis p. 16 sqq. Sophistam contendens etiam philosophi illus- trandi caussa conscriptum esse ideoque philosophum et falsum et verum depingere.
80 PROLEGOMENA
hoc libro, sicuti fecit in Republica, omnem artis civilis laudem atque dignitatem ad unam mentem rationemque lanquam praestantissimam ac vere divinam hominis par- íem *). Quocirca et in principio libri, ubi facta artium divisione exquiritur, quid ars civilis esse putari debeat, ab summo scientiae genere exorsus est **), et eo ipso loco, ubi de industria perfecta rerum publicarum guber- natio describitur, vetum reipublicae gubernatorem ían- quam sapientem informavit, qui in regenda moderanda- que republica cum scientia versetur ***). Eo enim loco regem et principem reipublicae non vult esse talem, qui secundum leges et instituta patria imperii habenas tra- οἴει; haec enim semper et esse et manere manca, im- perfecta, perpetuis mutationibus obnoxia; sed illum de- mum censet esse bonum civitatis gubernatorem, qui eam gerat mentém eamque sapientiam possideat, uf quid in quavis rerum externarum conditione et singulis civibus et universae reipublicae vere profuturum sif, recte in- tellizat intellectumque ad sapientiae et iustitiae normam ratum facere studeat, Quod igitur Plato in libris de optima civitate iudicavit, civitates tum demum beatas fore, si a sapientibus gubernentur; idem prorsus etiam eo Politici loco statuit, de quo nune agimus, Quan- quam in hoc libro huius sententiae suae rationes magis significavit quam uberius exposuit. Neque enim philo- sophi in rerum publicarum luce constituti imaginem ex- pressit, sed tanquam adumbravit. Sed quid rei sit, cla- rissime docent quae in optimae civitatis opere de eodem loco exposita leguntur, Neque enim Plato regem eum voluit esse, qui minima maxima quam accuratissime nos- set; cuiusmodi scientiam philosophus certe admodum par- vi aestimavit; sed qui omnia ad sapientiae, iustitiae, tem- perantiae, virtutis denique leges exigere et iudicare pos- set, eodemque nihil non referret. taque libro sexto praestantissimi operisl): Philosophi, inquit, quum ha- beant ipsius veritatis cognitionem, quid in civitate iustum sit, quid iniustum, accuratissime videbunt, Etenim fla- grantissimo earum rerum, quae revera sunt, amore in- censi etiam eas artes ac studia amabunt, quae ipsis vim
*) Egregius de hac re locus est De Republ, VIII. p. 551. C sqq. *"*) P. 258. € sqq.
**"*) P. 291. € sqq.
1) Init. p. 484, A sqq.
AD. POLITICUM,. 81
aeternae illius οὐσίας patefaciant. Ibidem *): Si forte acciderit, inquit, ut talis vir aliquando quampiam civita- tem ad aeternam illam οὐσίας speciem ordinet et com- ponat, is certe erit optimus temperantiae, iustitiae, vir- tutis denique omnis dux atque magister." Quamobrem eidém etiam Boni Ideam cognitam esse oportere statuit, ad quam et ipse se componat et alios regat atque mo- deretur **). Sed ommino legendus est de his rebus di- vinus ille locus inde a libri V. p. 471. C sqq., quo sane nullum novimus qui dubiae rei plus lucis affundat. Hoc ipsum igitur philosophus etiam in Politico sibi voluit ; idque maxime apparet ex iis quae p. 308, A sqq. d: - munere et officio optimi civitatis gubernatoris disputa- - vit. Nam ibi eum censet civitatis tanquam carmen quod- dam ita contexere oportere, ut civium animos reddat participes divinitatis eosque recta honesti, boni, iusti cognitione imbuat, in quo uno cernatur optimum con- cordiae totius reipublicae vinculum. Quanquam nolumus diffiteri in Politico una ex parte rem aliter esse expo- sitam atque in libris de optima civitate. Nam in his quum regem sapientem fecerit ideas intuentem, tameu in Politico istud ipsum ne verbo quidem significat, sed substitit in una sapientis descriptione, qui scientia eius, quod optimum sit, hoc est, boni, iusti et honesti, omnia regat et moderetur. At rem ipsam si spectamus, neuti- quani secum ipso puguare existimandus est. Enimvero in Politico quum idearum doctrinam, qualem in Phaedro, Symposio, Republica, aliis libris exposuit, omnino non attigerit, rem magis populariter et ad vulgarem homi- num captum accommodate explicare voluisse censendus est. Sed tenuit tamen hic quoque quod in Hepublica censuit, uti homini mentem, ita civili imperio perfectam sapientiam praeesse oportere, quae omnia ad boni et honesti normam exigat ac dirigat, ut hac in re summa cernatur consensio eorum, quae in utroque opere expli- cata sunt, Nimirum certa fuit atque constans quum alio- rum Socraticorum tum Platonis inprimis sententia, civi- tatem ad quam maximam contendere oportere sapientiae. et virtutis praestantiam idque ipsum ei potissimum esse
*) Lib. VI. P. 499. D sqq. **) Ibid. P. 505. A sqq.
Plat. Opp. Vol. IX. Sect. f. 6
82 |. PROLEGOMENA
propositum ἢ. Eodem igitur Plato etiam artem pruden- tiamque civilem retulit, quam neutiquam voluit esse po- ientiae, opum, divitiarum comparandarum magistram vel adiutricem. Quum vero virtutem- in recti honestique scientia inesse sibi persuasisset, facile est ad intelligen- dum, cur perfectum regem atque principem eundem esse voluerit perfectum sapientem. Quanquam cum hae opi- nione, si verum. quaerimus, etiam quandam Pythagoreo- rum sententiam videtur. coniunxisse, a qua profectus ta- lem potissimum informavit principem, qualem in Politico et Republica instituit, Etenim Pythagoreis legimus /e- gem. aeternam sive eciam. rationem dici haberique con- suevisse πατέρα χαὶ ἡγεμόνα TOV γεγραμμένων νόμων αίψιο βασιλέα, amplissimi honoris nomine dignum, vó- μον ἔμιψυχον. esse vocatum**),. "ralem igitur regem etiam Plato, Socratica doctrina. cum hoc Pythagoreorum de- creto coniuncta, instituit, quippe cui propriam esse vo- luerit. eam. mentem atque sapientiam, quae pro viva quasi eaque communi lege valeret. | Atque hinc. explicationem suam habent quae de le- gibus publice sancitis iudicavit. Arbitratur enim civita-' tem eam, in qua talis sapiens imperii habenas tractet, legibus . extrinsecus. latis haudquaquam indigere, utpote regia. prudentia ita fundatam firmatamque, ut illarum ad- miniculo facile sit caritura; quin etiam nefas esse ait talem. regem, legibus civilibus longe superiorem, earum vinculis constringere velle. Nimirum haec quorsum spe- ctent, et quibus rationibus nitantur, nunc facile intelli- getur ***). Ac ne forte putes Platonem haec in Politico
———
*) De ethicae et politicae apud veteres coniunctione v. De Geer De princip. Polit. Platon. p. 126.5 H'eeren. Ideen Vol. lll. . p. 235.5 Wachsmuth. Hellen. Alterth. L1, p. 205.5; Koep- pen. PolitiK nach Platon. Grundsátzen p. 2 — 35. et Platon. Gesetzgebung p. 210 sqq. ;
^ V. Valckenar. ad Herodot. III, 38. De Geerius De Princip.»Politices Platon. p. 1170. YES
**) Egregius est locus Lactantii Institutt. Div. VI, 8. e Cice- rone repetitus, qui non incommode. huc revocabitur. ..) Est quidem , inquit, vera lex recta ratio, naturae congruens , dif- fusa in omnes, constans, sempiterna; quae vocet ad officium iubendo, vetando a fraude deterreat , quae tamen meque pro- bos frustra iubet aut vetat, nec improbos iubendo aut velando movet, «Huic legi nec abrogari fas est neque derogari ex kac aliquid licet, neque tota abrogari polest; nec vero aut per
AD POLITICUM. ᾿ 83
tantum ἰΐα statuisse, plane eadem philosophus quum alibi *) tum in ipso Legum opere docuit libr. IX. p. 849. A. C., ubi inter alia sic scripsit: ἐπεὶ ταῦτα εἴ ποτέ τις ἀνϑρώπων φύσει ἱχανός, ϑείῳ μοίρῳ ytvyg- elc, παραλαβεῖν δυνατός, (si ingenio satis valet ad
'&tognoscenda ea, quae hominibus ad civitatem prosint, et
ubi cognovit , optimum semper et vult et potest facere),
yópov οὐδὲν ἂν δέοιτο τῶν ἀρξόντων ἑαυτοῦ' ἐπιστή-
pue γὰρ οὔτε νόμος οὔτε τάξις οὐδεμία χρείττων,
οὐδὲ; ϑέμις ἐστὶ γοῦν οὐδενὸς ὑπήκοον οὐδὲ δοῦλον, ιἀλλὰ πάντων ἄρχοντα εἶναι; ἐάν περ ἀληϑενὸβ ἐλεύ- ϑερός τε ὄντως ἡ κατὰ φύσι» v).
.En cognovimus tandem, quam ingenii indolem quam- que sapientiam Plato perfecto illi, quem finxit, rerum publicarum gubernatori propriam 'ésse voluerit; vidimus item, quatenus quae in Politico de hac re exponuntur, cum iis concordent, quae de eodem argumento in aliis eius operibus sunt explicata; intelleximus denique etiam ex quibus fontibus ac principiis haec omnia ducta sint. Nec tamen iam omnia sumus persecuti, quae philosophus de perfecto rege disputavit. Nam praeter ingenii ani- mique virtutem etiam munus et officium eius designan- dum iudicavit, quo clarior et illustrior eius species et imago redderetur. Hanc igitur sermonis partem ***) nunc item ita percenseamus , τ΄ quidnam sit, quod hic trada-
tur, singulatim exquiramus ac pervestigemus; id quod
-
senatum aut per populum solvi hae lege possumus; neque est quaerendus erplanator aui interpres eius alius ;' nec erit alia lex Homae, alia Athenis; alia, nunc alia posthac; sed et omnes genes εἰ omni tempore wna lez et sempiterna et. immutabilis continebit ; unusque erit communis quasi magister. ct imperator omnium Deus ; ille legis huius, inventor, disceptator, lator; cui qui non parebit , ipse se fugiet, ac naturam hominis asper- natus hoc ipso luet maximas poenas, etiamsi cetera supplicia, quae. putantur , effugerit. Quae prope sane ad Platonis sen- tentiam: accedunt, *) Conf. De. Rep. IV. p. 425.
") Ac similiter Xenoph. Cyrop. VIIT, 1, 22: τὸν. δὲ ἀγαϑὸν ἂρ-
ες Ζοντα βλέποντα νόμον ἀνθρώποις ἐνόμιξεν, ὅτι καὶ τάττειν ἕκα- voc dou καὶ ὁρᾶν τὸν ἀτακτοῦντα καὶ κολάζειν, Quamquam
is vix videtur mente sua ad illam surrexisse sententiarum alti-
tudinem et sublimitatem, quam in Platonica perfecti regis imagine admirari licet.
"*) Legitur ea p. 305. D sqq. à *
8ὲ PROLEGOMENA
etiam propterea necessarium putamus, quod quae hic iraduntur, in iis non tantum Socherus, verum etiam Schleiermacherus vehementissime offenderunt *). Profectus est igitur Plato in describendo optimi re- rum publicarum moderatoris munere et officio ab ea sen- tentia, quam etiam Pythagoreis probatam fuisse accepi- mus, nullam esse pestem civitatis graviorem, quam dis- cordiam, qua universae reipublicae tanquam concentus turbetur. Nam nobilissima est et plurimum celebrata Samii sententia, in omnibus rebus plurimum. valere har- moniam, ideoque nihil studiosius esse vitandum quam iustae mensurae perturbationem, quae in civitate cerna- tur in ,discordia. Pertinent huc quae narrantur apud Iamblichum Vit. Pythag. S. 34. S. 130. S. 175. S. 205.*9). Porphyrium $..22. et Stobaeum Flori- leg. T. II. p. 110 sq. ed. Heeren. Eandem vero etiam Platoni placuisse vel unus ille locus satis testatur, qui est Reip. V. p. 462. A. ubi summum civitatis bonum in eo positum. esse iudicatur, ut sit una atque concors omnesque cives habeat consentientes eodem modo, quo singulae. unius. corporis. partes inter se conveniant ***). Ab hac igitur sententia profectus. philosophus regi opti- mo, quem finxit, id propositum esse debere statuit, ut in civitate quam maxima efficiatur omnium civium ad unum eundemque finem contendentium consensio atque
"*) Socherus enim p. 273. plura Platonis doctrinae contraria hic deprehendisse. sibi visus est; de quibus singulis deinceps explieabitur. Schleiermacherus autem Praefat. ad Poli- tic. p. 256. arbitratur, Platoni in describendo viri civilis mu- nere et ófficio unice discordias ac seditiones Graecarum civi- tatum ob oculos esse versatus, atque inde explicari oportere,
^cur totus hie locus tam exilis sit argumenti, ut philosophandi subtilitas fere. desideretur.
"Ὁ Primo loco Pythagoras narratur praecepisse: qvyaóeviéov πά- 07 μηχανῇ καὶ περικοπτέον πυρὲ καὶ cip καὶ μηχαναῖς παν-- 'τοίαις ἀπὸ μὲν σώματος νόσον, ἀπὸ δὲ ψυχῆς͵ cut, κοι- λίας δὲ πολυτέλειαν, πόλεως δὲ στάσιν, ὁμοῦ δὲ πάντων ἀ μετρίαν. Altero dicitur dictitasse μηδὲν εἶναι. μεῖζον κακὸν ἀναρχίας,
"') Legs. HE p. 701. D: ἐλέξαμεν ὡς τὸν νομοθέτην δεῖ τριῶν στοχαζόμενον νομοϑετεῖν, ὅπως ἡ νομοϑετουμένη πύλες ἔλευϑε- θὰ τὲ ἔσται, καὶ φίλη ἑαυτῆ. καὶ νοῦν ἕξει. bid. p. 693. B. τὴν πόλιν ἐλευϑέραν τὲ εἶναι δεῖ καὶ ἔμφρονα xav ἑωυτῇ φίλην. Jbid. libr. V. p. 739. € sqq. De Rep. IV. p. 422. K. Sen- tentiam Platonis exagitavit acerrime Aristoteles, de quo v. Pa- tricii Discuss. Peripatet. p. 350 sqq.
AD POLITICUM. 85
eoncordia, Quae quidem qua caussa ét ràtione secun- dum eius sententiam niti debeat, nemini cuiquam dubium erit, qui Platonem meminerit in ea fuisse sententia, ut ultimum civitatis finem non in potentia vel divitiis vel vitae iucunditate, sed in adiuvanda promovendaque ci- vium virtute humanaeque naturae perfectione positum esse existimaret, quippe qua una efficeretur vera eius felicitas. Itaque rerum publicarum rectori et guberna- tori iudicavit tanquam virtutis quoddam carmen esse ef- fieiendum, quo uno civitatis universae concentus maxime contineretur. Quod ipsum etiam in Politico est sequutus, sicuti ex eo apparet clarissime, quod cives inprimis di- vinis boni, iusti et honesti vinculis coniungendos esse statuit; de qua re mox erit dicendi locus. Atque haec quum ita iudicaverit, facile intelligitur, cur duas maxi- me partes eius muneris et officii distinxerit, quod per- fecto regi attribuit, alteram .explorandi ac secernendi, alteram coniungendi. Nam primum quidem arti civili censet id propositum esse oportere, ut bona et mala secernantur et quae concentum civitatis videantur per- iurbatura esse, quantum fieri possit, reiiciantur atque amoveantur. Deinde autem id eius vult munus esse pro- prium, ut bona apte coniungantur ac similia cum dissi- milibus scite concilientur, quo existat totius reipublicae quam maxima convenientia atque unitas. De utraque igi- tur separatim explicandum erit, quo certius cognoscatur philosophi sententia, et si quae sint de ea dubitationes, eae quibus caussis nitantur, ab omnibus intelligatur. Proprium igitur arti civili aute omnia hoc muuus censet philosophus, ut puerorum et adolescentium inge- nia atque animos diligenter exploret et cognoscat. Nulla, inquit, ars est, quae non in operibus suis componendis fabricandisque sola bona deligat, mala, quantum fieri possit, arceat et removeat: quo facto eadem eurat, ut ex iis,.quae bona sunt, similia atque dissimilia quam aptissime in unum coniungantur. Nam loc demum modo poterit fieri, ut cuiuscunque operis perfecta aliqua spe- cies et imago effingatur. dem igitur etiam arti civili propositum esse debet, quae volens certe nunquam id committet, ut civitatem aliquam ex bonis et malis civi- bus componat. Quocirca ea primum quidem singulorum indolem atque animum explorabit; tum vero exploratos recte institui curabit atque erudiri, Enimvero sicuti ars textoria carminantibus aliasque res ad texturam necossa-
I
80 PROLEGOMENA
rlas tractantibus 'sedulo adest ac talia. quemque iubet fa- cere, qualia operi suo sint convenientia; sic etiam ars regia magistros atque educatores diligenter observabit, neque permittet, ut ea factitent, quorum tractatione ani- mi adolescentium ab ipsius tanquam temperatione alienio- res reddantur. Haec igitur Eleates de puerorum et ado- lescentium institutione ae disciplina *). Quam quod to- tam reipublicae rationibus accommodari vult, id profecto nemo iufitiabitur prorsus consentire cum iis, quae de eodem argumento in Politia atque Legibus exposita le- guutur, Nam in utroque hoc opere item docuit philo-. sophus, reipublicae plurimum interesse, ut iuvenes quam optime erudiantur atque educentur **); imo etiam ea im- peravit, quae libertati civili utique adversari videantur ***). Quocirca |in his nihil quidquam reperiri putamus, quod cum Platonis ratione: atque. doctrina, aliunde cognita, pugnare existimandum sit. At secus de iis visum est, quae praeterea de puniendis vel eiiciendis iis disputan- tur, qui invicta. ingenii pravitate ad vitia atque scelera ferantur 1). Haec enim ex Platonis sententia ita statui potuisse Socherus T1) propterea negat, quod isto mo- do principi civitatis ea adeo potestas tribuatur, ut cives vi et crudelitate ad virtutem amplectendam exercendam- que adigere -queat. Enimvero novimus sane Platonem virtutis praestantiam ac dignitatem omnem in libero ra-
LR 2
*
*) Pag.:308, À. C. D. E.
^") V. Morgenstern. De Platonis Republica p. 199 sqq., ubi docet civitatem Platonicam esse quasi educationis pnblicae scholam. Conf. Legg. VII. p. 804. D. et VII. p. 813. D. ὡς εὖ τραφέντων καὶ τρεφομένων τῶν νέων πάντα ἡμῖν xav ὀρϑὸν πλεῖ. Dissensit igitur Plato quodammodo a Solone, quem no- vinius- institutionem puerilem eatenus tantum legibus suis com- plexum esse, quatenus modestia, probitas ac pudicitia pue- rorum tuenda videretur; reipublicae nullam duxisse. ea in re rationem. | Notae sunt istae Solonis leges ex Aeschin. Orat. in Timarch. $. 9 sqq. Nihilominus tamen cum Attico legisla- tore in eo convenit, quod et ipsius respublica et illius leges
ad institutionem iuvenilem pertinentes ex ethicis principiis du- ctae sunt,
"*) V. Morgenstern. 1. c. p. 197 sqq. p. 231 sqq.
4) P. 308. E. 309. A. A
11) De Scriptis Platon. p. 213. ,,4wch die dem Staatsregenten beigelegte Macht, nach seiner Einsicht zum Guten zu zwingen,
stimmt nicht mit Platon übercin, der überall nur freiwilliges Gutes anerkennt, *
m AD POLITICUM. (B8
tionis usu et voluntatis honestate positam iudicavisse. At quid hoe impedit, quominus quosdam sibi. persuaserit adeo ipsa naturae et ingenii sui indole ad omnem abi«- ctos esse pravitatem, ut corrigi et ad bonam frugem perduci vix posse viderentur? Hos igitur si pro pravi- iatis ratione et modo voluit a rege suo civitatis quam optimae conditore vel eiici in exilium vel suppliciis af- fici vel inter servos referri, num id ipsius sententiae adversari arbitrabimur? Nimirum non meminit Soch e- rus similia certe etiam in Politia pronunciari. Quid enim? nonne ibi filii civium primi et secundi ordinis, Ιου est magistratuum atque militum, simulatque a pa- rentum virtute desciverint, proteuus in tertii ordinis hu- militatem deiiciendi esse dicuntur *)? Num igitur philo- sophus ibi quoque virtutis colendae exercendaeque liber- iatem sustulisse iudicandus erit? Et quis est qui infi- cietur etiam in libris de optima civitate magistratibus, qui ibi optimi regis partes agunt, imperium concedi paene - jmmensum nullisque finibus circumscriptum, ita ut, soli omnem reipublicae administrandae curam gerant et legum ferendarum atque exequendarum potestatem habeant **)? Sed vix est eur hanc viri docti opinionem operosius con- futemus, quum facile appareat, cur Plato optimo regi suo tantam potestatem concesserit. l'inxit enim eum ipsius rationis perfectae quasi vicarium, qui omnia sa- pientiae et iustitiae convenienter facturus sit, ideoque similem esse dixit alicui navis gubernatori, qui quid in navigando expediat, nautis ceteris omnibus melius. videat et intelligat, Quamobrem nihil profecto bic deprehen- | deris, quod vel summi philosophi ingenio indignum vel eius doctrinae contrarium esse iudicandum sit. Sed vi- deamus nune de altera parte muneris ab eo viro rerum civilium vere perito impositi. |
Censuit igitur Plato ad efficiendam universae civi- tatis consensionem et quasi concordiam nihil esse vel gravius vel efficacius, quam ut animi civium, qui aut ad fortitudinem aut ad temperantiam sint procliviores, tan- quam iusto quodam temperamento in unum coniungantur,
" ") Libr. HL. p. 415. D, C- Possis huc etiam infantum expositio-
nem et alia similia referre, de quibus dixit Morgenstern. l..€. p.229.
") V. Morgenstern. V c. p. 182 sqq.
85 PROLEGOMENA
in eaque re voluit eum, qui rationem civilem teneat, vel maxime occupatum esse. Quae sententia uti Schleier- machero admodum ieiuna et exilis visa est *), ita So- €hero aliis de caussis magnae fuit, offensioni. Is enim illam censuit adversari iis, quae philosophus alibi, ma- ximeque in Gorgia et Protagora, de virtutis. unitate ac simplicitate gravissimis verbis disputavit **), ΑἹ enim vero tantum abest, ut hac in re viri acutissimi iudicio accedamus, ut longissime ab eo recedendum existimemus. Nam ego si quid iudicare possum, in Politico non de fortitudine ac temperantia ut virtutibus inter se contra- riis et oppositis agitur; sed discernuntur potius duo na- tivi habitus ingeniorum, ut non tam de ipsa virtute quam de naturali ad virtutem indole vel de vulgari virtute in. hominibus a philosophia alienis conspicua disseratur, Distinguuntur enim ingenia animosa et vehementia a tem-
erantibus atque mansuetioribus; utraque autem tam ad vitia quam ad virtutem proclivia iudicantur, siquidem illa non modo ad fortitudinem, verum etiam ad ferociam,
etulantiam, pervicaciam, haec autem ad. mollitiem. et ignaviam non minus quam ad temperantiae virtutem na- tura comparata esse dicuntur Hf). Quocirca | Platonis iudicio regi atque principi sapienti id maxime agendum est, ut varia ista et contraria animorum inclinatio ΡΥ" denter regatur aíque sic temperetur, ut quam maxima efficiatur totius civitatis consensio, declinatis vitiis omni-
*) Praefat. ad Politic. p. 255 sq., qui inter alia haec excusat sic: »Besonders aber móügen sie sich erinnern lasson (die solches HResultat für dürftig Jmnschenden), dass in unserm Gesprüch ganz dieselbe Ferflechtung und. Zusammensetzung. statt Jindet, wie in dem. vorigen, «und dass sie daher nicht. vergeblich in dem, was bloss als Abschweifung und beilüufig geg g cben wird, die wichtigsten Jufschlüsse suchen dürfen.**
") Nam in opere De Scriptis Platon. p. 213. sic scribit: ,,Die Entgegensetizung und Trennung zweier "Tugenden harmonirt nicht mit den Dialogen Protagoras «und Gorgias ; im erstern
. wird Einheit der Tugend gefordert , im. lelzlern ausdrücklich behauptet , dass, wer müssig sei, eben darum auch tapfer sci.
*") latelligitur ergo, ut diximus, virtus δημώδης, quae eleganter describitur Legg. ἵν. p. 710. A. τὴν δημώδη γε (λέγω σωφρο- σύνην). καὶ οὐχ ἣν τὲ σεμνύνων ἂν λέγοϊ: ᾿φρόνησιν προζαναγ- χαάζων εἶναι τὸ σωφρονεῖν , ἀλλ ὅπερ EU ϑὺς παισὺ καὶ ϑηρίοις, τοῖς μὲν ἀκρατῶς ἔχειν πρὸς τὰς ἡδονὰς, ξίέμῳφυτον ἐπανϑεῖ, τοῖς δὲ ἐγκρατῶς,
AD POLITICUM. |. 89
bus, quae facile inde oritura sint. Atque hane senten- iiam existimamus non modo in se nihil habere, quod absurdum aut ineptum sit, verum etiam cum Platonis ratione conspirare amicissime. Nam eandem ille ample- ctitur etiam libro 11. de Republ. p. 374. E sqq. coll. 'lim. p. 18. B. ubi posteaquam in deligendis civitatis cu- stodibus ita versandum esse docuit, ut praeoptentur ii, quorum matura et indoles ad belli negotia maxime ido- nea sit, graviter admonet, hanc rem magnam requirere cautionem: nam istiusmodi ingenii homines facile ferri ad protervitatem . et. petulantiam; itaque curandum esse, ut educationis ope reddantur. tales, qui cum animi forti- tudine etiam mansuetudinis et sapientiae moderationem coniunctam habeant. Secutus item est Ibid, libr. III. p. 410. B sqq., quo loco gymnasticam. praecipit cum musi- ca ideo coniungi oportere, ut iustum animositatis et man- suetudiuis temperamentum in animis efficiatur: nam qui gymnasticae tantum operam dent, eos evadere solere iusto ferociores atque agrestiores; qui vero unam secten- iur musicam, eos facile mollescere et effeminari. Sed quid singula enumero, quum ad integros libros Legum provo- care liceat, qui certe magno opinionis errore nuper pro subdititio Platonis opere habiti sunt? In his enim *) philosophus copiosissime docuit in constituendis civitati- bus id maxime curandum. esse, ut cum fortitudine civium etiam temperantia consocietur, et quo modo id in Do-
rica civitate, quam ibi pro fundamento reipublicae suae,
posuit, effici queat, perspicue declaravit. Atque haec quum ita sint, facile iam apparebit, quo iure Plato sa- pienti suo civitatis gubernatori et publicae felicitatis tan- quam tutori hoc muneris et officii inunxerit, ut varia civium ingenia formandis flectendisque eorum animis ad concordiae unitatem et constantiam temperare debeat. Neque enim illi unquam aliter de his rebus persuasum fuit. Quid quod nec alii viri prudentes ab eius iudicio hlnac in caussa discessisse reperiuntur? Nam ut Pytha- goreos taceamus, qui etiam de his similiter sensisse vi-
*) Pertinent huc maxime libri duo priores, iique fere integri. Zellerum Legum opus post Astium pro adulterino haben- tem nescio. quae ingenii intemperies agitaverit. | Qui si atten- disset ad ea, quae de lius scripti fatis a. veteribus tradita sunt, multo certe aliter erat iudicaturus.
90 PROLEGOMENA
dentur, etiam Xenophon, Polybius, aliique eandem plane sententiam amplexi sunt, ut paene communis Graecorum sapientium fuisse videatur *). At vero, inquit aliquis, hoc ipsum tamen satis mirum est et philosopho paene indignum, quod post tam longas disputationis ambages deniqué nihil aliud expromitur praeter vulgarem istam et paene popularem sententiam, qua artis civilis operam maxime in miscendis temperandisque variis hominum ἷπ- geniis versari oportere iudicatur. Audio, et facile lar- gior esse utique maximam huius sententiae simplicitatem, facilitatem, perspicuitatem. Sed idem ego arbitror sum- mam esse eiusdem gravitatem, ut adeo Platoni tanquam ' viam et aditum ad omnem doctrinam suam civilem pate- fecisse videatur, Enimvero reputandum hie est diligen- ter, qua ratione summus philosophus illam civium natura et ingenio inter se dissimilium consensionem effici vo- luerit. Quod eerte ita fieri iussit, ut hic non vulgare hominum iudicium, sed mentem vere excelsam et subli- mis ingenii homine vere dignam agnoscere debeamus. Cen- suit enim animos civium ante omnia divino quodam colli- gandos esse vinculo. Quod si quaeris, quanam in re cernatur , ipsius verbis respondere liceat, esse illud τὴν τῶν καλῶν καὶ δικαίων περὶ χαὶ ἀγαϑῶν χαὶ τῶν τούτοις ἐναντίων ὄντως οὖσαν ἀληϑῆ δόξαν μετὰ βε- βαιώσεως **). Quin etiam in connubiis conciliandis, aliis- que rebus similibus, in quibus humanum reipublicae con- tineri vinculum voluit, plurimum valere iudicavit, ut omnes de rebus ad virtutem pertinentibus idem sentiant. Nam τούτους δὴ τοὺς δεσμούς (humanos), inquit, ἔλε- γον ὅτι χαλεπὸν οὐδὲν ξυνδεῖν ὑπάρξαντος τοῦ 70i τὰ καλὰ xci ἀγαϑὰ μίαν ἔχειν ἀμφότϑ oc τὰ γένη δό- ἕξαν (p. 810. E.) Quae quis est quin videat utique ad summum illum finem spectare secundum Platonem civi- tati propositum, qui in excolenda humauitate atque virtute promovenda cernitur? i Iam vero si res sie sese habet, ne illud quidem negare quisquam audebit, in hoe libro quasi stamina quaedam inesse eorum omnium, quae philosophus in libris de
*) De hac re non est quod post Schlosserum in libro: Uni- versalhistor. Ucbersicht d. Geschichte d, alten. Welt Vol. 1. P. 111. p. 219. 54ᾳ. et Hermannum Histor. Philos. Platon. Vol. Ll p. 662, denuo exponamus.
") V. Politic. p. 309. C.
AD POLITICUM. 91
optima civitate et de legibus exposuit, Nam Socherus certe nec in eo est audiendus, quod optimam illam Pla- tonis civitatem in libris de republica conditam aliis niti principiis quam quae in Politico illustrentur arbitratus est.*). Quippe in Politico philosophus nihil egit aliud,
quam ut viri perfecta scientia civili praediti indolem at- que munus describeret; civitatis optimae copiosam de- seriptionem non exhibuit; quamquam quae in libris Rei- publicae de optima civitate disseruntur ex his tanquam initiis facili negotio deduci potuerunt. Etenim in Poli- "tico Plato informavit sapientem ut optimum reipublicae ducem et moderatorem; civitatis finem in virtutis hone- statisque cultu positum esse significavit, quanquam non- dum indicavit, quibusnam civium ordinibus haec vel illa virtus praecipue attribuenda sit; denique etiam illud osten- dit, quid in iis rebus sit maxime respectandum, quae ad hominum varias necessitudines et coniunctiones maxime pertineant. Quae quidem ommia quantopere cum iis con- veniant, quae iu NHeipublicae opere exponuntur, certe. iis clarum erit ac perspicuum, qui perfectae illius civi- tatis, quam ibi finxit, tanquam imaginem quandam ani- mis suis impressam teneant.
Vidimus igitur nune atque intelleximus, quodnam munus Plato viro in civilibus rebus tractandis sapienter occupato iniunxerit, et quamobrem ita iudicaverit: vidi- mus item hanc opinionem cum ceteris eius operibus adeo conspirare, ut nihil magis possit. Restat ut paucis osten- dendum sit eam expositionem simul etiam ad animi vir- tutem qualem voluit in perfecto civitatis moderatore esse conspicuam, recte informandam describendamque valere. Nam βὰς d Plato statuit. ab eo reddendos esse cives omnes atque singulos, talem etiam ipsum principem esse oportere iudicavit. Quamobrem hunc οἵ ipsum ita mo- ratum esse voluit, ut dupliei animi indole insignis ha- beatur, strenua fortitudine ac miti ingenii lenitate sa- pientia temperata. Quorum omnium si quid desideretur aut non:satis recte mixtum temperatumque sit, princi-
| pem et. magistratum ait ad με ΝΗ ΝΑ gerendam exi- stere non sàátis idoneum.
Et plane cum his concordant quum alia tum illa
5: VT 1*2
92 PROLEGOMENA:
Legg. IV. p. $09. E sqq.: φέρε δή; γομοϑέτα, σοὺς αὐτὸν (legumlatorem) ponens TL GOL χαὶ πῶς πόλιν ἔχουσαν δῶμεν ὃ λαβὼν ἕξεις ὥστ᾽ ix τῶν λοιπῶν αὐτὸς τὴν πόλιν διοικῆσαι; TÍ τὸ μετὰ τοῦτ᾽ εἰπεῖν ὀρϑῶς ἔστιν; — Τόδε:" τυραννούμενόν μοι δότε τὴν πόλιν. φήσει. τύραννος δ᾽ ἔστω νέος, μνήμων καὶ &U- μαϑης χαὶ ἀνδρεῖος καὶ μεγαλοπρεπὴς φύσει. ὃ δὲ χαὶ ἐν τοῖς πρόσϑεν ἐλέγομεν δεῖν ἕπεσίλαι ξύμπασι τοῖς τῆς ἀρετῆς μέρεσι, χαὶ νῦν τῇ τυραννουμένῃ ψυ- χῆ τοῦτο ξυνεπέσϑω, ἐὰν μέλλῃ τῶν ἄλλων ὑπαρχόν- των ὄφελος. εἶναί τι, — “ΣΣωφροσύνην μου δοκεῖ φρά- Cer δεῖν εἶναι τὴν ξυνεπομένην ὁ ξένος, 20: fs 4. ΤἊαύτην τοίνυν ἡμῖν ὁ τύραννος τὴν φύσιν ἐχέτω πρὸς ἐχείναις ταῖς φύσεσιν, εἰ μέλλει πόλις ὡς δύνατόν ἐστι τάχιστα καὶ ἄριστα σχήσειν τὴν πολιτείαν, ἣν λαβοῦσα εὐδαιμονέστατα διάξει. Nimirum ibi legisla- ior civitatem novam, quaeque ad perfectae civitatis si- militudinem quam proxime accedat, conditurus ista omnia postulare debere dicitur, quemadmodum artifex aliquid postulet, quod iam paratum et praesto esse debeat, si opus suum feliciter sit perfecturus.
lta igitur facile apparet et mentem ac eaplentiam, et officium eius atque animi moderationem, quae ii ipso esse debeat, egregie esse depictam, ut vix quisquam habiturus sit quod amplius in eius specie et imagine de- sideret,
Sequitur ut dexicendum sit, quidnam philosophus inter virum civili scientia ornatum atque illos, qui vulgo civilis virtutis laude florebant, interesse iudicaverit *). Cuius rei iudicium itidem repetiit ex discrimine optimae illius civitatis, in qua recta sapientis ratio pro communi lege valet, et earum rerum publicarum, quibus vulgo homines utuntur. Quocirca distinguuntur vulgares civi- tates ab hominibus constitutae a vera illa atque optima; declarantur earundem origines; exponitur quatenus alia possit aliis esse vel deterior vel praestantior; denique aestimatur dignitas eorum, qui vulgo rerum civilium pru- dentia pollere putantur, oratoribus, iudicibus, imperato- ribus ab civilis artis laude atque. virtute omnino depulsis. Censet autem philosophus veram civitatem et quasi ger-
*) Explicatur de hac re inde a p. 297. B.
AD POLITICUM. 98
manám unam esse illam, in qua sapientis arbitrio, hoc est perfecta ratione, omnia gerantur et administrentur ; reliquas huius ipsius arbitratur esse quasi quaedam si- mulacra, ducta ex optimae illius imitatione, Quod ipsum etiam alibi pronuntiavit. Sic enim De Rep. VI. p. 491. A sqq., ubi inter alia: εἰ δὲ λήινεται (i. φιλόσοφος φύσις) τὴν ἀρίστην πολιτείαν, ὥςπερ xe αὐτὸ ἄρι- στὸν ἐστι; τότε δηλώσει, ὅτι τοῦτο μὲν τῷ ὄντι Ü'eiov jv, τὰ δὲ ἄλλα ἀνθρώπινα, τά ve τῶν φύσεων καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων. Legg. IV. p. 109. E sqq. 711. D. sqq. Etenim Platonis sententia imbecillitas hominum ge- nuit civitates eas, in quibus pro sapientis mente et ra- tione legum publicarum valet auctoritas. Nanique homi- nes cum optimi illius regiminis praestantiam mente sua non caperent ideoque desperarent futurum unquam esse, ut talis sapiens inter ipsos existeret; protenus ad legum usum confugerunt atque condiderunt eas respublicas, quae unice illarum vinculo continerentur. Itaque neces- sitate quadam factum esse ait, ut orirentur civitates per- fecta illa multo deteriores, quandoquidem mutae illae atque rigidae legum perscriptarum praeceptiones ad vi- vam rationis totam rempublicam tanquam animantis vo- cem nihil comparandae sint *). Kandem prorsus senten- tiam habes Legg. libr. IX. p. 875. A sqq., unde haec apposuisse iuvabit : ἐπεὶ ταῦτα (τὰ ξυμφέροντα, ἀνϑρώ- ποις εἰς πολιτείαν) εἴ ποτέ τις ἀνϑρώπων φύσει ixa- voe, ϑείᾳ μοίρῳ γεννηϑ εἰς. παραλαβεῖν δυνατὸς εἴης γόμων. οὐδὲν ἄν δέοιτο τῶν ἀρξόντων δαυτοῦ" ἐπιστή- μῆς γὰρ οὔτε νόμος οὔτε τάξις οὐδεμία κρείττωνς οὐδὲ ϑέμις ἐστὶ γοῦν οὐδενὸς ὑπήκοον οὐδὲ δοῦλον: ἀλλὰ πάντων ἄρ; yovv. εἶναι, ἐάν περ ἀληϑινὸς ἐλευϑερός τε ὄντως 1) κατὰ φύσιν" vvv δὲ ov γάρ ἐστιν οὐδα- μοῦ οὐδαμῶς ἀλλ ἢ κατὰ βραχύ: διὸ δὴ τὸ δεύτερον αἱρετέον, τάξιν TE Cl νόμον; ἃ δὴ τὸ μὲν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὁρᾷ καὶ βλέπει, τὸ Ó imi πᾶν. ἀδυνατεῖ. lbid. p. 810. A sqq. V. p. 199. A sqq. Atque hinc liquido sane apparet, cur Plato post libros de optima. civitate etiam Legum opus litteris consignaverit. Nam optimam illam civitatem, quam finxit, non putavit unquam in ipsa .hominum vita extituram, sed tanquam exemplar quoddam
*) Praeclarus de haec re locus est p. 297. D E sqq.
9: PROLEGOMENA
proposuit, in quo et optimi hominis et perfectae civita- iis imago atque species expressa cerneretur. De qua re ipse explicat loco notissimo Reip. V. p. 471. € sqq. ubi Glauco a Socrate postulat, ut tandem eiusmodi civi- iatem condi revera posse ostendat: clarius etiam libro IX. p. 592. A. B. disserit, inter alia his utens verbis: αὕτη δὲ ἡ πόλις ὃν λόγοις κειμένη), ἐπεὶ γῆς γε οὐδα- μοῦ οἶμαι αὐτὴν εἶναι" ἀλλ. --- ὃν οὐραγῷ ἴσως fta- ράδειγμα ἀνάκειται τῷ βουλομένῳ ὁρᾶν καὶ ὁρῶντι ἑαυτὸν κατοικίζειν, διαφέρει δὲ οὐδὲν εἴτε που ἔστιν εἴτε ἔσται. Quocirca etiam eam condere civitatem ani- mum induxit, quae quum leges haberet, tamen quam proxime ad "optimae illius reipublicae laudem ac prae- stantiam accederet: cui deinde etiam tertiam adiungi posse vidit, quae fundamento verae innixa reipublicae rerum suarum constitutione uteretur pro: temporum 1lo- corumque rationibus emendata ἢ, Haec omnia igitur Plato quo tempore Politicum scripsit, iam adeo habuit explorata, ut eorum omnium, quae postea temporis de his rebus meditatus est, in hoc libro quasi initia quae- dam reperiri existimemus. Nam etoptimae civitatis spe- ciem non quidem descripsit, sed leviter adumbravit, et verae reipublicae, ad illius praestantiam quam proxime . accedentis, fecit quandam designationem, et reliquas de- scripsit. civitates humanas ostenditque quanto intervallo singulae ab optima republica distare existimandae sint. Sed redeamus in viam. Vidimus igitur, qualem Plato originem humanarum civitatum esse voluerit. Se- quitur ut quid de earum dignitate senserit, explicari oporteat **). Et optimam quidem ex his, quamvis per- fectae illi longo demum intervallo proximam, uti par fuit, iudicavit eam, in qua leges publicae a sapientibus viris scriptae sint.. Etenim legem sapientem censuit menti et rationi cognatam et quasi eius vicariam esse, sicuti ipse ait Legg. IV. p. 713. E. XII. p. 957. C. Quapropter etiam eos, qui talibus legibus utentes easque religiose ebservantes rempublicam tractent, perfecto illi regi, quem optimae civitati praefecit, non absimiles esse ar-
*) V. Legg. l. c. p. 739. Α sqq. et quae de his exposuerunt Boeckhius in Plat. Min. p. 65 sqq. Morgeusternius De Republ, p. 179 sqq. et p. 284.
*) De his exponitur p. 301. A sqq.
AD POLITICUM. 95
bitraturj quanquam eosdem, quum illum. tantummodo imitari videantur, non exiguo intervallo illi postponendos statuit. Sed accedere praeterea etiam hoc oportere cen- set, ut leges semel perlatae et religiose custodiantur et ἢ caute immutentur, si qua earum mutandarum incidat ne- cessitas. Quocirca populi multitudini legum rogandarum libertatem omnem omuino adimit, quandoquidem nunquam futurum esse arbitratur, ut maior aliquis hominum coe- tus artem civilem aut probabiliter percipiat aut recte te- neat *); unis viris prudentibus illud tanquam proprium opus attribuit. . Fuit igitur, sicuti apparet, in ea sen- tentia, ut.nec magnae multitudini rerum gravissimarum iudicium committendum nec novandae lubidini ullo modo indulgendum esse censeret. Quod ut ita statueret, inpri- mis effecisse videtur populáris imperii licentia, quae quum iu aliis Graeciae civitatibus tum. maxime Athenis ita grassari occeperat, ut nec legum et magistratuum salva constaret auctoritas nec immutandae reipublicae cupidi- tatis, qua furiosa plebis multitudo tanquam morbo ali- quo correpía fuit, finis ullus futurus videretur. Et con- firmari eius hac de re iudicium potuit etiam iis, quae Pythagorei in. eadem «caussa censuerunt. Nam Pythago- ram constat plebi in republica adeo nihil concessisse, ut Ninoni, fraude utique turpissima, comminisci liceret, phi- losophiam viri totam nihil esse aliud. nisi factam contra plebem conspirationem quandam, eoque furorem populi concitare, sicuti seribit Apollon. ap. Iamblich. S. 260. Nimirum philosophus Samius persuaserat sibi penitus hoc: φαῦλος χριτὴς παντὸς χαλοῦ πράγματος. ὄχλος. Quam- obrem idem. monebat identidem, in legibus et institutis patriis vel tum esse permanendum, si ceteris essent de- teriores; neque enim bene consulere patriae eos, qui re- bus publicis novandis indulgerent: de qua re quae apud Stob,' Florileg. T. Ill. p. 115. et apud Iamblich. Vit. Pythag. S. 110 sqq. leguntur, ea ex Aristoxeno hau- sta esse demonstravit Mahnius De Aristox. p. 104. Et vero etiam quotidie suos cohortabatur. vóuq τὲ βοη- Ü'uv xci ἀνομίῳ πολεμεῖν, ut est apud lamblich. S. 100. 171. 225. Videmus igitur ex, his clarissime, etiam hac in. caussa Platoni cum Pythagoreis prorsus convenisse: quod etsi per se leve est, tamen observare
5) V. p. 300. E.
90 PROLEGOMENA
non inutile videbatur propterea, quod etiam alibi in hoc libro vestigia rationis Pythagoricae extare animadverti- mus *). Pergimus nunc tandem ad ea, quae philoso- phus de singulis verarum civitatum generibus exposuit. Distinxit igitur, vulgarem secutus rationem, ' quam tamen ipse quodammodo corrigit et reprehendit ubi rem non tam ex imperantium multitudine quam ex scientiae possessione iudicandam esse significat **), tria genera civitatum, prouti aut uni tribuatur reipublicae regendae consilium , aut delectis quibusdam , aut suscipiendum sit multitudini atque omnibus ***). Unumquodque horum rursus duplex esse posse dicit, prouti legum auctoritas aut sancta habeatur aut lubidinóse negligatur. Nam pe- nes: unum ubi sit rerum omnium summa, aut regnum aut dominationem sive tyrannidem inde existere; ex ea- dem re, ubi delectis summa rerum potestas sit, oriri aut optimatium imperium, quod Graece vocatur aristo- cratia, aut imperium paucorum sive ὀλιγαρχίαν; denique in civitate populari, in qua omnia sint in populo, ex le- gum vel reverentia vel neglectione et contemtu duplex populi imperium nasci, quod communi nomine democra- tiae vocetur, quum tamen pravum a recto distingui opor- teat |). Usitatam hic diximus a Platone usurpari varia
*) De Platone democratiae osore cum hoc loco Politici p. 297. DB — 300. E. utiliter comparaveris Reipubl. VIII. p. 357. A'— 558. C. ubi praeclara democratiae descriptio est, qua carpi rempublicam — Atheniensium manifestum — putamus, Conf. etiam Reip. VI. p. 493. A sqq. Hoc igitur ochlo- cratiae odio inflammatus philosophus in optima "civitate sua populum a reipublicae cura et administratione omnino: pro- hibuit.
**) Polit. p. 291. € sqq.
"*) De variis reipublicae generibus ex sententia veterum v. Aristot. Reip. III, 7 sqq.; Ciceron. Legg. lll, 7. De Rep. 1. 16 sq.; Tacit. Ann. IV, 33. et Luzac. De So- c€rate Cive p. 63 sqq.; Huellmann. Staatsrecht des Al- terthams p. 111.5 Schoemann. Antiquitatt. luris publ. Graecor. p. δῦ sqq.
ii. V. p. 291. C sqq., ex quo loco luculente apparet 2740xoa- τίας nomen Platonis aetate. nondum in. usu fuisse. Nec ilo usus est usquam Aristoteles, Nimirum frequentatum est demum inde a Polybii aetate, qui habet libro VL, 4, 6. 97, 9. Aristoteles Polit. 11, 5. S. 1 — 4. laudabilem popularis imperii formam πολιτείαν. deteriorem eius M og ciem δημοκρατίαν appellat.
AD POLITICUM. 91
civitatum genera distinguendi rationem. Quod tamen se- cus visum est Sochero, cui scrupulum iniecit, quod Plato libro VIII. de Republ. p. 543 sqq. aliud quid se- cutus est *). Nimirum hoc vere est illud, quod in pro- verbio dicitur, nodum in scirpo quaerere, Nam in li- bris de optima civitate quoniam quaeritur quomodo res- publica morata esse possit, philosophus disputationis in- stitutae consilio convenienter, pro ingeniorum diversi- tate. uni illi optimae civitati, unde item perfectissima cognosceretur hominis natura, quattuor pravas reipubli- cae formas opposuit, quae eaedem etiam in singulorum hominum ingeniis atque moribus expressae cernerentur. Quocirca prudenter ibi distinxit timocratiam, oligarchiam, democratiam et tyrannidem, ex quibus primam inter cor- ruptas optimam, ultimam autem longe pessimam arbi- tratur **). In Politico autem taxaturos eos, qui in civi- tatibus vulgaribus civilis prudentiae laude excellere puta- bantur, fieri paene non potuit quin etiam vulgarem de variis. rerumpublicarum formis opinionem sequeretur ***), Neque ratione caret, quod paullo aliter rursus in distin- guendis variis imperii atque civitatum generibus versatus est libro ΠῚ. Legg. p. 693 sq. lbi enim regii imperii formas fecit tres: βασιλείαν, quae una esset legitima ac laudabilis, δεσποτείαν. qualis vigeret apud orientis po- pulos, et τυράννιδα, quae imperio per vim occupato existeret; item paucorum imperium triplex distinxit, ἀρι- στοχρατίαν. in qua potestas penes optimates esset, τι- μοχρατίαν, quum cives honoribus ac dignitatibus con- spiceui regnarent, et ὀλιγαρχίαν, si singulae quaedam familiae vel gentes perpetuum tenerent imperium; deni- que in imperio populari sive democratia populi valere statuit voluntatem, unde tamen oriri saepenumero intem- perantem plebis dominationem. Haec igitur quis est quin videat pariter recedere plurimum ab ea civitatum distributione, quam antea memoravimus? Enimvero non fuit Plato adeo addictus et quasi destinatus certis qui- busdam opinionibus, ut eas non pro varia ac diversa re-
*) V. De Scriptis Plat. p. 213. *") V. quae de libri octavi Reipubl. argtümierto exposuinius edit. nostrae p. 168 — 165. Vol. II. "") Iudicium Platonis de varia civitatum dignitate atque pretio examinat A risto tel. Politic. 1,1V. c. 2. p. 141. ed. Schneider
Plat. Opp. Vol, IX. Sect. I. d hs
98 -— PROLEGOMENA
rum fractandarum ratione aut immutaret leviter aut seri- bendi consiliis adaptaret. Quamobrem qui in talibus of- fendunt, ii plerumque non satis perspexerunt, quid ille hac sententiae, quae videtur esse, inconstantia et varie- tate specfaverit, Sed redeamus unde digressi sumus. Hac igitur civitatum in sex genera usus distributione phi- losophus etiam iudicium fecit de earundem dignitate et praestantia. Quod etsi ipse vidit proprie ad. praesentis materiae illustrationem non esse unice necessarium, ta- men quoniam plerumque ex utilitatibus vel detrimentis, quae quid habeat, de eius dignitate statuatur, non te- mere de hoc quoque loco tanquam in transcursu paucis disputandum sibi existimavit. Et vero redundat sane ex hac re aliquid lucis in ea, quae de viris in republica tractanda versantibus exposuit. Arbitratur igitur inter omnes imperii formas nullam esse, quae pro rerum con- ditione peior aut melior sit regia; ultimum autem locum tenere populare imperium, quippe quo plerumque pro- hibeatur quominus bona “Οὐ laudabilia consilia strenue constanterque peragantur, quanquam in ea, quam. habeat, potestatis inter plurimos divisae imbecillitate nee multa mala importare queat. Quocirca controversiam ita diri- mit, ut in populari civitate vivere optimum arbitretur tum, quum omnes omnino civitates peraeque depravatae sint; sin omnes bonae videantur, monarchiam omnium optimam et praestantissimam habendam esse pronuntiet. Quod quidem iudicium-si quaeris quo fundamento nita- tur et unde repetitum sit, fecit illud philosophus ratione habita felicitatis et utilitatis, quam singulae rerumpubli- carum formae allaturae videantur. Quare nec mirum est, quod alibi etiam aliter de hac re pronuntiavit aliarum rerum habita ratione, 'praesertim quum etiam civitatum genera aliter ibi discreverit, Nam libro VIII. Politiae tyrannidem vltimo, democratiam penultimo loco inter depravatas respublicas posuit, timocratiae vero inter eas- dem primum locum assignavit. Quippe ibi rem aliter diiudicavit alio modo spectatam: respexit enim, ut antea diximus, maxime ad imperantium ingenia, in quibus quum singulorum civium tum universae reipublicae;mores ex- pressi cernerentur. Quamquam si summam rei conside- res, idem fere illic eius iudicium est quod in Politico. Nam optima certe civitas sive βασιλεία est sive ἀριστο- χατία, etiam in illo opere ceteris rebus publicis omni- bus longissime anteponitur; populare autem imperium
AD POLITICUM. 99
et saeva unius dominatio ita aestimantur, u£ quae de il- lis dicuntur, planissime conveniant cum iis, quae in Po- litico sunt exposita. Similis fere ratio eorum est, quae de eodem argumento in Legum opere disseruntur. In quo quum omissa perfectae reipublicae specie et imagine de vera tantum civitate agatur, qualis in humana socie - tate ad optimae reipublicae similitudinem constitui queat, profecto nihil offensionis habere potest, quod res rursus aliter paullo decernitur. Quamquam de rei summa neu- fiquam ita iudicatur, ut philosophus a sua ipsius ratione deseivisse existimandus sit. De qua re probabiliter ex- posuerunt Koeppen in Politica Platon, p. 128 sqq. et Car. Dilthey in Examine librorum Platon. de Legibus p. 28 sqq. qui recte Astii de his rebus opiniones con- futavit. ltaque haec omnia apparet in Politico sic esse explicata, ut cum Platonis ratione in aliis libris prodita omnino congruant, Sunt vero etiam ad rem praesentem aptissime exposita. Nam «absoluta harum rerum quae- stione clarissime profecto apparet, quid inter virum vere regalem, quem finxit philosophus, et inter eos, qui in veris civitatibus rempublicam tractent, interesse existi- mandum sit. Hi enim ad illum comparati nihil sunt nisi vani illius aemuli et imitatores, arte ac sapientia, civili, philosopho digna, fere destituti, imo magnam partem miseri praestigiatores ac sophistarum omnium maximi et perniciosissimi. Quam quidém sententiam quod Plato studiosius et acrius in hoc libro defendit, id certe nonu poterit cuiquam mirum accidere, siquidem vera sunt quae antea de caussis et opportunitatibus huius scriptionis disputavimus, Ipsa enim tempora ita tulerunt, ut quid de perfecta arte civili deque depravatis Graeciae civita- tibus sentiret, quam liberrime exponeret, ne quis ipsi ingratam in patriam impietatem exprobraret. Quam- obrem nec iis ullo modo pepercit, qui quum nihil essent nisi humiles et vulgares reipublicae administri, tamen stolide prudentiae civilis quam maximae laudem et exi- stimationem affectabant. Ostendit enim luculentissime, artem oratoriam, iudiciariam, imperatoriam, neutiquam esse civili rationi aequiparandam, sed huius tantummodo famulam quandam et adiutricem. — Vates autem scribas, . sacerdotes, aliosque id genus homunciones, inani sapien- tiae civilis opinione misere inflatos, satis acerbe per- M ri *
Pd
100 PROLEGOMENA
sirinxit et, castigavit *), Enimvero idem prorsus hic statuit, quod pronuntiavit in Gorgia p. 517. B sqq., ubi eos, qui reipublicae vulgo ministrent, viles eius famulos esse arbitratur, ad omnem lubidinem civium exp'en: lam justo paratiores.
Sed tempus est huic disputationis nostrae parti tan- dem finem imponere. Satis enim videmur ostendisse, quid Plato de perfecto perfectae reipublicae rege et moderatore deque iis, qui veluti adulterini quidam eius, imitatores sint, statuendum putaverit. Quae quidem pars operis Platonici sicuti est longe gravissima, ita copio- sior eius explicatio, si modo non infeliciter cesserit, fa- cilem, ut spero, apud omnes inveniet excusationem.
Superest, ut tertia libri pars dilucidanda sit, quae et ipsa ad cognoscendam Platonis sententiam rationem- que, quam iu hoc dialogo scribendo secutus est, non parum momenti facit, Nondum enim íractavimus locum illam gravissimum,. qui continet narrationem de variis mundi aetatibus atque rerum hominumque conditione inde oriunda, Hunc igitur nunc ita excutiamus, ut et quae- ramus quorsum pertineat et quasnam habeat caussas at- que origines paullo accuratius dispiciamus. Quibus ex- ploratis, quid de tota illa narratione existimandum sit, veluti sua sponte apparebit **).
Quodsi igitur universe quaerimus, cur narratio ista subtilissimae illi de arte civili disputationi intertexta sit et quorsum ea pertineat; primo certe adspectu eo con- silio videri possit esse interposita, ut divinus politicus, ut ita dicam, accuratius discernatur ab humano, qui dis- putandi praebuit occasionem, ideoque doceatur aecura- iorem viri civili- sapientia instructi definitionem requi- rere líóc, ut in locum vocabuli ἀγελειοτροφικχῆς; quo antea usus erat Eleates, substituatur nomen ἀγδλανονο-
*) V. p. 303. A — D.
") Nonnulla de hoc loco exposuit Astius De Vita et Scriptis Platonis p. 234 — 37. qui tamen rem non perfecisse, sed inchoasse tantum existimandus est. Hinc factum putamus, ut Socherus l. l. pag. 273. perversissime de eo iudica- verit. Quocirco conferenda sunt etiam quae Astius postea Xm Annal. Vindobonn. a. 1821. Vol. XIV. p. 100 sqq. cóntra Socheri opinionem disputavit, ubi tamen item pauca tantum illustrare conatus est. Vid. etiam Schleier- macherus Praefat. ad Politic. p. 258 sq.
AD POLITICUM. ; 101
μιχῆς, quippe quod illo minus late pateat ἢ). Nec profecto dubiam. est hoc ipsum a Platone significari, Illud tamen non iniuria dubites, num philosophus id unum secutus sit, Nam et amplitudo et gravitas huius loci ea est, ut altius quiddam spectari videatur. Et certe nos- {τὰ sententia plus haec habent in recessu quam fronte promittunt. Quippe est hic Platonis mos, ut interdum, quum videatur ludere aut res leviores tractare, si pro- pius introspicias eius mentem, res gravissimas et ad re- rum explicandarum cognitionem utilissimas tradat et il- lustret, Quodsi autem quaeris, cuiusmodi tandem illud sit, quod hoc loco explicatur; vel usus mythi quid rei sit admonere nos potest. Solet enim philosophus my- thos fere tum usurpare, quum de iis rebus agitur, quae quum certam perspicuamque mentis humanae cognitionem fugiant, tamen ob rationes quasdam statuuntur fuisse aut futura esse, quaeque non ita cognoscuntur, ut quo- modo fuerint aut futura sint intelligatur, propterea quod non tam scientia et cognitione comprehenduntur, quam veritatis quasi divinatione quadam attinguntur. ^ Quam- obrem fabulae illae, quamvis ex scientiae tanquam fonte et principio natae, tamen iis rebus probandis demon- strandisque adhibentur, quae dialectica pervestigatione certius exquiri non possunt; inserviuntque potius eorum illustrationi, quae posita sunt in quadam mentis praesa- gitione, propterea quod natura sua sunt excelsiora, sub- imiora, diviniora, quam quae in mentis humanae scien- tiam et cognitionem cadere existimanda sint **), Quam- obrem vel ex hac re suspicari licet, agi nunc de re ali- qua ad civilem rationem pertinente, quae altiorem sibi exposcat indaginem, neque artis dialecticae . subtilitate prorsus exquiri possit. Huc accedit aliud quid, quod et ipsum nos possit eo deducere, ut de totius loci vi et gravitate rectius statuamus, Solet enim Plato rerum siugularum considerationem referre ad contemplationem
") V. p. 268. B. et p. 215. B.
**) Iniquius multi de usu fabularum apwd Platonem iudicaverunt. lta iam Colotes apud Macrobium Saturn. libr. I. c. 4. γα a philosopho fabulam non oportuisse confingi, quoniam nullum. figmenti genus veri professoribus conveniret," — At enim vero istiusmodi iudicia ex eo originem habuerunt, quod plerique caussis rei non perspectisPlatonis rationem ex sua ipsorum ratione iudicaverunt.
102 PROLEGOMENA
universi; res humanas comparare cum divinis; denique mutuam necessitudinem, qua singula cum communi et universo contineantur, aliqua ratione significare. Quod inprimis etiam in iis fecit dialogis, qui cum Politico ar- gumenti quadam cognatione continentur. . Ut quum in Politia civitatem suam naturae hominis bene morati ei- que perfectae et absolutae similem finxit, aut in 'Ti- maeo hominis indolem ef naturam docuit cum rerum universitate ita convenire, ut plane cernere nobis videa- mur tanquam macrocosmum aliquem atque microcosmum tanta similitudine inter se cognatum, ut mutua utriusque coniunctio paene in oculorum conspectum veniat. Quid igitur? num forte philosophus simile quiddam etiam in eo sequutus est, quod Eleatam in Politico copiosissimam de variis mundi aetatibus narrationem exponere iussit? num similitudinem quandam ac necessitudinem civitatum humanarum cum totius rerum universitatis gubernatione et fortuna voluit significare in eaque re explicanda fa- bulae involucro ideo usus est, quia eius cognitio, si qua esse videretur, quasi quadam contineretur animi conie- ctura ac divinatione? ^ Fatemur libere 'eam sententiam nobis probari unice. Sed ut appareat quo iure ita sen- tiamus, age primum exquiramus, quaenam coniunctio